کلمات کلیدی: سبک زندگی سالم, روند پیری, عادات تغذیه ای سالم, ورزش کردن مرتب, پیاده روی منظم, بروز پیری سلولی, میزان دریافت کالری, محدودیت کالری, چاقی شکمی .
شیوه یا سبک زندگی سالم که عموما با اصطلاح لایف استایل life style خطاب قرار میگیرد شامل کلیه اقدامات برنامه ریزی شده زندگی از جمله رژیم غذایی، بهداشت شخصی و روانی و ورزش است که می توانند طول عمر را افزایش دهند. در نتیجه برای روند پیری سالم مفید باشند.
سبک زندگی سالم یعنی تمرین عادت های خوب و سالم و بکار بستن آنها در تمام مراحل زندگی و همچنین دوری جستن از عادت های زیان بار و غیر سالم.
روند پیری یک فرآیند مداوم است که بدون صرف نظر از حتی یک سلول در بدن ، بر تمام سیستم ها و بافت های بدن اسنان تاثیر میگذارد. برخی از افراد به واسطه سلامت جسمی و روحی بسیار خوبی که دارند معمولا دیده شده که طول عمر و زندگی طولانی تری دارند. در حالیکه برخی دیگر از افراد با اختلالات خفیف تا متوسط و حتی شدید جسمی و روحی نهایتا تا ۶۰ سال یا کمتر عمر میکنند. در حالت دوم روند پیری فرد مورد نظر ، نسبت به ماهیت مورد انتظار پیری کرونولوژیکال سریع تر می گردد. این یک موضوع قابل اهمیت است که چگونه سن بیولوژیکی فرد از سن کرونولوژیکال (chronological age) وی سریع تر پیش می رود؟
می دانیم که ، یکی از عواملی که بر روی سلامت انسان بسیار تأثیر گذار است غذا می باشد و غذا به موادی اطلاق می شود که وارد بدن شده و پس از تغییراتی بتواند اعمال زیر را انجام دهد:
- تأمین کننده انرژی یا نیروی مورد نیاز بدن به منظور انجام کار و سایر اعمال حیاتی .
- تأمین کننده مواد لازم برای رشد و نمو ، ترمیم بافت های از دست رفته و آسیب دیده .
- رساندن مواد لازمی که در جریان رشد و نمو ، ترمیم نسوج و تولید انرژی در بدن ضرورت تام دارد.
لذا داشتن عادات تغذیه ای سالم رکن اساسی در سبک زندگی سالم است و یکی از عوامل اصلی حیات محسوب شده و بدون آن ادامه زندگی میسر نیست. از طرف دیگر هم می دانیم که ، ورزش کردن مرتب و روزانه موجب تنظیم سوخت و ساز بدن شده و نقش بسزایی در سلامت انسان دارد. ورزش کردن مرتب موجب، تقویب قلب و ریه و عضلات بدن ، کاهش خطر حملات قلبی، فشار خون بالا و دیابت می شود.
ورزش کردن مرتب و روزانه باعث سوزاندن چربی های بدن شده و به ما کمک می کند تا وزن خود را کنترل و در حد قابل قبول حفظ کنیم همچنین ورزش کردن مرتب باعث تقویب استخوانها شده و خطر پوکی استخوان را به شدت کاهش داده و جذب کلسیم و سایز مواد مورد نیاز استخوان را افزایش می دهد.
یافته های متخصصین در مردان پیر توانمند از نظر فیزیکی نشان می دهد که پیاده روی منظم با کاهش میزان مرگ و میر کلی در ارتباط می باشد. تشویق افراد سالخورده به پیاده روی منظم می تواند برای سلامت آنها بسیار سودمند باشد. در جوامع صنعتی ، پر خوری ، عدم تحرک و چاقی چالش های جدیدی را در سلامت عمومی به بار آورده است. در حال حاضر برای مشخص کردن اثر پاتوفیزیولوژیکی پرخوری تلاش بسیاری در حال انجام است.
یافته های متعددی وجود دارد که بیانگر این امر است که میزان دریافت کالری بر میزان پیری و ظهور بیماری های مرتبط با آن در حیوانات و احتمالا انسان در ارتباط است. دریافت کالری زیادی می تواند باعث دیابت و هیپرانسولینمی نیز گردد، در مطالعه ای دیده شده است که ایجاد بی نظمی در چرخه انسولین در محیط in vivo که ناشی از میزان دریافت کالری نامنظم است می تواند موجب بروز پیری سلولی گردد. ثابت شده با دریافت کالری کمتر طول عمر بیشتری برای شخص پیش بینی و رقم می خورد.
اثرات محدودیت کالری بر کاهش روند پیری
محدودیت کالری با کاهش پیام رسانی انسولین ، طول عمر را در گونه های مختلف افزایش داده است و این عمل بیومارکر های بروز پیری سلولی را در موجود زنده کاهش می دهد. محدودیت کالری در مدلهای حیوانی بسیاری ، حالات پاتولوژیکی وابسته به پیری را نیز به تاخیر می اندازد. در مطالعه ای مشخص شده است که موش های صحرایی آزمایشگاهی وقتی دریافت غذایشان محدود گردیده نه تنها طولانی تر زندگی کرده اند بلکه بیماری های مرتبط با سن کمتری نیز بروز داده اند. در بررسی های متعدد بعدی متخصصین دریافتند که وقتی تغذیه موشها و موش های صحرایی ۳۰ تا ۶۰ درصد کاهش می یابد ، متوسط طول زندگی و حداکثر طول زندگی ( متوسط زندگی طولانی ترین دهه زندگی شده) به میزان مشابهی افزایش می یابد.
در مقابل ، موش های صحرایی با میزان دریافت کالری تقریبا محدود ( ۹۲ درصد متوسط دریافت غیر محدود) که توسط ورزش و رژیم وزنشان تقریبا ۴۰ درصد زیر نمونه های کنترل بدون تحرک با همان میزان دریافت کالری نگه داشته می شدند، افزایش طول زندگی نشان داده اند، البته در حداکثر طول زندگی آنها افزایش نداشته است.
در موش های صحرایی پیر افزایش قابل توجهی در وزن بدن ، توده چربی ، و توزیع خاص چربی بدن دیده شده است. در انسانها ، افزایش توده چربی ( چاقی) ، و افزایش مشخص چاقی شکمی در نتیجه جای گیری چربی احشایی با سندرم های متابولیک پیری ارتباط دارد. این سندرم با هایپر انسولینمی ، دیس لیپیدمی ، تیپ ۲ دیابت ملیتوس ، آترواسکلروز ، هایپرکوآگولو پاتی و هایپرتانسیون ارتباط دارد.
مطالعات بیان می کنند که کاهش توده چربی و در نتیجه آن پاسخ مثبت مشاهده شده در روند پیری مدلهای حیوانی می تواند در پیری انسانی یا بروز پیری سلولی و پاتولوژی مرتبط با آن نیز صدق نماید. محدودیت کالری (CR) در یک سبک زندگی سالم قادر است حداکثر طول عمر را افزایش دهد و پیری را در موشها ، موش های صحرایی و بسیاری از گروه های غیر پستانداران کاهش می دهد. یافته های متعدد موجود این اصل کلی و آشکار را بیان می نماید که اثرات CR می تواند موجب افزایش طول عمر در گونه های متعدد حیوانی گردد و این تفکر را القا می نماید که ممکن است در انسانها نیز نتایج مشابهی قابل دست یافتن باشد.
دکتر محمد بقایی
دکترداروساز و پژوهشگر صنعت کازمتیک
مشاور اداره کل فرآورده های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو
