کلمات کلیدی: لک پوستی شایع, لک های آفتاب, ملاسما, هایپرپیگمنتیشن, لنتیگو, کرم ضد آفتاب مناسب, محصولات ضد لک, ضد لک غیر هیدروکینونی, لایه برداری شیمیایی .
لک پوست یا هایپرپیگمنتیشن در نگاهى گذرا
بروز لک وضعیتى معمول و متداول در صورت است و معمولا خطرى در بر نداشته اما از منظر کازمتولوژی و زیبایی شناختى از یک سو و از دیدگاه افراد مبتلا از سوى دیگر بسیار مورد توجه بوده و از اهمیت خاصى برخوردار است.
معمولا هایپرپیگمنتیشن را مى توان با پچ های پوستى دارای رنگ تیره تر از پوست اطرافش تعریف نمود. علت بروز لک های پوستی یا هایپرپیگمنتیشن هر آنچه باشد ، اتفاقی که رخ مى دهد اینچنین است که ، ازدیاد ساخت رنگدانه های پوستی (ملانین) سبب تجمع و دپوزیت آنها در نقاط خاصی از پوست (پچ) مى شود. همه نژادها و رنگ های پوستی می توانند مبتلا به لک یا هایپرپیگمنتیشن شوند اما این مشکل بیشتر در پوست های تیره تر رخ مى دهد.
آشنایی با سه نوع شایع هایپرپیگمنتیشن
لک های آفتاب Sunspots
با تابش اشعه ماوراء بنفش به پوست بیش ساختی در تولید ملانین در جهت محافظت از پوست در برابر آسیب رخ مى دهد ، می دانیم ملانین همان عامل رنگ بخشی به چشم ، مو و پوست ماست. افزایش میزان ملانین می تواند سبب تیره تر شدن پوست در طول ۴٨ ساعت پس از تابش گردد. لک های آفتاب مسطح هستند ، لک های تیره ایجاد شده به واسطه بیش تابش نور آفتاب که به آن لک های لنتیگو یى ، کبدی و پیری نیز گفته مى شود.
مى دانیم پدیده photoaging عموما با چروک ، افزایش ترک های پوستی و وجود لنتیگو های آفتابی ( لکه های قهوه ای یا خرمایی رنگ که در نواحی باز پوست بدن پدید می آید و نتیجه سالها برخورد با آفتاب است) رخ می نماید. این لک ها را معمولا در صورت ، سینه دستها بیشتر مى توان دید و معمولا با افزایش سن و افزایش زمان در معرض آفتاب بودن بیشتر دیده مى شوند. درمان این نوع از لک ها معمولا به صورت ترکیبی از لیزر درمانى ، لایه برداری شیمیایی و استفاده محصولات مراقبت از پوست ضد لک است.
اما تجربه نشان داده است بهترین نتیجه درمانی را مى توان با ممانعت از تابش نور آفتاب با استفاده از یک کرم ضد آفتاب مناسب ، یک فرآورده آنتی اکسیدان حاوی ویتامین ایی یا بخصوص ویتامین سی بدست آورد.
درمان با محصولات ضد لک نیز مى تواند بسیار موثر باشد. البته در شرایطی که بیمار بشدت از لک های مورد نظر رنج مى برد و سطح و شدت لک های موجود وسیع است بکارگیری لایه برداری شیمیایی ،IPL (intense pulsed light) or fractionated lasers نیز بکار گرفته مى شود.
ملاسما Melasma
ملاسما نیز نوعی درگیری شایع پوستى است که معمولا در خانمها بیشتر از مردان شایع است و مشکلی است که بواسطه بیش تابش نور آفتاب ، مصرف قرص های ضد بارداری خوراکى و وقوع بارداری ( ماسک بارداری ) رخ مى دهد. ملاسما معمولا در گونه ها، پیشانی ، کناره های بینی ، لب بالا و چانه به صورت پچ های قهوه ای رنگ با ظاهری نامنظم دیده مى شود.
معمولا درمان استاندارد و موثر ملاسما استفاده از هیدروکینون است اما بکارگیرى طولانى مدت هیدروکینون توصیه نمى گردد و معمولا پس از یک دوره کوتاه ادامه درمان با محصولات ضد لک غیر هیدروکینونی دنبال مى گردد.
کوجیک اسید ، آزلائیک اسید ، ترتینوئین … از جایگزین های هیدروکینون هستند البته امروزه ترکیبات ویتامین سی ، انواع عصاره های گیاهی از جمله آربوتین و … نیز که دارای اثرات التهابی کمتری مى باشند نیز بکار مى روند. لایه برداری شیمیایی همانند استفاده از گلایکولیک اسید و استفاده از لیزرهای کم توان نیز مى تواند در درمان ملاسما موثر واقع گردد.
لک های پس از التهاب Post Inflammatory Hyperpigmentation
لک های پوستی گذرایی که بین ٢-۶ ماه بر روی پوست باقی مى مانند و معمولا پس از بروز یک التهاب پوستى ناشی از ضربه ، عفونت، آکنه ، لایه برداری شیمیایی یا حتى لیزر رخ مى دهد. هرچند معمولا این لک ها به صورت خود بخودی برطرف مى گردند.
اما معمولا مبتلایان تمایل به حل سریع تر مشکلشان دارند و از همین رو نیز اقداماتی درمانى از جمله استفاده از هیدروکینون، ترتینوئین ، کورتیکو استروئیدهای موضعی، لایه برداری شیمیایی یا حتى لیزر نیز بکار مى روند. البته لازم به ذکر است برای بهبودی بهتر و سریعتر در هر یک از لک های مورد نظر استفاده از ضد آفتاب با فاکتور محافظتی مناسب حداقل ٣٠ توصیه مى گردد.
✍️ دکتر محمد بقایی
دکترداروساز و پژوهشگر صنعت کازمتیک
مشاور اداره کل فرآورده های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو
