کلمات کلیدی : عامل روشن کننده پوست, مهار آنزیم, تیروزیناز, لک و تیرگی پوست, کازمتولوژی, فرمولاسیون محصولات درموکازمتیک, سرکوب ملانوژنزیز, آربوتین, دِاوکسی آربوتین .
رنگدانه های ملانین مسئول رنگ دهی به پوست ، مو و چشمان ما هستند و نقش مهمی در محافظت از آنها در برابر انرژی های خطرناک خورشیدی ایفا می کند. در برخی از موارد از جمله در زمان بروز لک و تیرگی پوست، کنترل ساخت و توزیع ملانین در سطح پوست بدن به یکی از اهداف درمانی متخصصین درماتولوژی و کازمتولوژی مبدل می شود .
بسیاری از عوامل روشن کننده که در فرمولاسیون محصولات درموکازمتیک کاربرد دارند با سرکوب ملانوژنزیز از طریق مهار فعالیت آنزیم تیروزیناز یا تسهیل تخریب تیروزیناز عمل می نمایند.
به پروسه پیچیده ایی که سبب شکل گیری ملانین در ملانوسیتها می گردد ملانوژنزیز گفته می شود.
در این نوشتار به بررسی اجمالی مواد زیر می پردازیم :
١- آربوتین (دو نوع آلفا و بتا)
٢- دِاوکسی آربوتین deoxyarbutin
٣- Aloesin
۴- Glabridin
آربوتین چیست؟
یک هیدروکینون گلیکوزاید با دو ایزومر ۴- هیدروکسی فنیل آلفا گلوکوپیرانوساید و ۴- هیدروکسی فنیل بتا گلوکوپیرانوساید است. آربوتین از گیاهان متفاوتی همچون خانواده های Ericaceae (bearberry, strawberry tree, huckleberry, heather), Saxifragaceae, Asteraceae, Rosaceae, Lamiacea و Apiaceae بدست می آید.
Bearberry در طب گیاهی به صورت سنتی برای درمان بیماری های دستگاه ادراری بکار می رود. میوه ی این گیاه که به انگور خرس مشهور است به صورت گسترده ای در صنعت کازمتیک به عنوان یک ماده روشن کننده در فرمولاسیون های متعددی استفاده می شود.
مطالعات متعددی اثبات نموده است آربوتین اثربخشی ایی معادل با هیدروکینون دارد اما سمیت کمتری را بروز می دهد. آربوتین دو ایزومر به نام های آلفا و بتا دارد. ایزومر آلفای آربوتین بیبشترین اثر مهاری را بر روی فعالیت آنزیم تیروزیناز از خود نشان می دهد.
نکته حائز اهمیت در فرمولاسیون محصولات آربوتین این است که این ماده در برابر نور پایدار و در برابر حرارت ناپایدار است و نیازمند بکار گیری در دمای خنک می باشد.
کمیته علمی ایمنی مصرف کنندگان SCCS بکار گیری غلظت بیش از ٢ درصد آربوتین آلفا در کرمهای صورت و و بیش از نیم درصد برای لوسیون بدن و غلظت بیش از ٧ درصد بتا آربوتین را در کرمهای صورت ممنوع اعلام نموده است.
محققان در مطالعه ایی بر روی ده خانم دارای ملاسما شاهد کاهش قابل ملاحظه ی سطح ملانین پس از مصرف یکماهه کرمی حاوی ١ درصد آلفا آربوتین بوده اند. البته نکته حائز اهمیت اینست که این ماده در سطح پوست هیدرولیز شده و هیدروکینون آزاد می گردد.
دِاوکسی آربوتین چیست؟
✔️ یک مشتق صناعی از آربوتین به نام دِاوکسی آربوتین عرضه شده است که برتری هایی نسبت به آربوتین بوتانیکال داشته و دارای اثر بخشی بیشتر و سیتو توکسیسیتی کمتری است.
SCCS در سال ٢٠١۶ تصمیم گرفته است که در مقادیر بالای ٣ درصد برای محصول نهایی فراورده های حاوی این ماده برای مصرف ایمن نیستند. میزان هیدروکینون آزاد شده از مصرف محصول نهایی بیانگر عدم ایمنی کامل محصول است.
آلوئزین چیست؟
✔️ ماده دیگری که در این طبقه قرار می گیرد ، Aloesin است. این عامل روشن کننده پوست یک گلیکو پروتئین با وزن مولکولی پایین حاصل شده از گونه های متعدد گیاه آلوئه ورا است.
البته قابل ذکر است میزان حضور Aloesin در گونه های متفاوت مختلف است و در برگهای Aloe ferrox به حدود ٢۵ درصد نیز می رسد. این ماده به عنوان یک مهار کننده آنزیم تیروزیناز عمل می نماید و اثر بخشی آن نسبتا وابسته به دوزاژ و غلظت مصرف است.
بر اساس موارد ذکر شده در پرونده و مدارک فایل توکسیکولوژی آلوئزین ماده ایی ایمن و سلامت برای مصرف است. البته بر اساس تحقیقات انجام شده این ماده حتی توان مصرف در فرآورده های غذایی با اثرات محافظتی در دیابت را نیز داراست.
البته بر اساس تحقیقات ارائه شده در ژورنال Phytomedicine. 2017 May این ماده دارای اثرات ترمیم کنندگی زخم نیز می باشد. Aloesin بر همه مراحل ترمیم زخم اعم از التهاب، پرولیفراسیون و remodeling تاثیر می گذارد و میتواند تاثیر مثبتی بر ترمیم زخم داشته باشد.
گالابریدین چیست؟
✔️ عامل روشن کننده پوست دیگر ماده Glabridin است. ماده ایی که مشتق از عصاره ریشه شیرین بیان است و توانایی کاهش فعالیت تیروزیناز را در محیط ملانوسایتها دارد. تحقیقات نشان از این دارد که این ماده سبب مهار لک زایی ناشی از اشعه ماوراء بنفش نوع B و ایجاد اریتما می گردد.
البته اثرات استروژنیک این ماده جای اشکال است. هر چند باید ابراز داشت، این اثرات، کمتر از حد بروز اثرات فیزیولوژیک استروژنیک می باشد ، اما این مورد باید مد نظر قرار گیرد.
