کلمات کلیدی : پپتایدهای کاتیونیک ، آنتی میکروبیال طبیعی ، درمان آکنه ، پپتایدهای آنتی باکتریال, کتلیسیدین, پروپیونی باکتریوم, میکروارگانیسم های پاتوژن مولد آکنه .
در این مقاله ما به نقش پپتایدهای کاتیونیک آنتی میکروبیال طبیعی ساخته شده در سلول های پوستی در درمان آکنه خواهیم پرداخت. در ابتدا لازم است بدانیم که پوست نه تنها سد فیزیکی مهمی برای بدن بشمار میرود بلکه نقش مهمی نیز در دفاع از ارگانیسم در مقابل تهدیدات میکروبی از طریق پاسخ های ایمنی دارد. سلول های پوستی ، کراتینوسیت ها و سلول های ایمنی و نوتروفیل ها، پپتایدهای آنتی باکتریال را با قابلیت مقابله با طیف وسیعی از باکتری ها تولید می نمایند.
دو دسته اصلی از این پپتایدهای کاتیونیک آنتی میکروبیال طبیعی که تا کنون در پوست انسان شناخته شده اند عبارتند از cathelicidin ها و beta- defensing ها.
شاخص ترین این پپتایدهای کاتیونیک کتلیسیدین ها _ cathelicidin ها_ هستند که به میزان بیشتری در نوتروفیل ها وجود دارند و با نسبت کمتری در کراتینوسیت ها نیز تولید می گردند. این پپتاید ها به سرعت در زمان بروز التهاب یا عفونت و در پاسخ به آنها تولید و ترشح می گردند. پپتاید اسید آمینه های با زنجیره کوتاه و قابل ذکر است که پپتاید ها در کازمتیک کاربرد موضعی گسترده ای دارند.
البته کتلیسیدین ها توسط غده اکرین ( غدد عرق ) نیز تولید شده و در زمان تعریق به سطح پوست ترشح می گردد. کتلیسیدین ها به فرم پیشساز Hcap18 سنتز شده در گرانول های اینتراسلولار و اجسام لاملار اپیدرم ذخیره می گردد.
تحت عمل و تاثیر یکی از انواع سرین پروتئاز ها ( پروتئیناز۳ ، کالی کرین ها ،تریپتازها ) این پیش ساز سبب ساخت پپتاید های آنتی باکتریال چند کاره ای شامل LL-37 ،PR-39 ،RK-31 ، KS-30… می گردد.
کتلیسیدین ها را می توان از نظر طبقه بندی پپتید ها در گروه ان- ترمینال سیگنال پپتایدها طبقه بندی نمود. وقتی کتلیسیدین ها فعال می گردند به صورت مستقیم دارای اثرات آتی باکتریالی هستند . این مواد سبب از بین بردن غشاء باکتریایی با ایجاد نفوذ پذیری در آن می گردند. در واقع ترمینال کاتیونیک این مواد، با سطح آنیونیک میکروبیال وارد واکنش شده و منفذی در دیواره سلولی باکتری ایجاد می نماید.
البته عوامل دیگری نیز برعملکرد و ویژگی های فعالیت آنتی باکتریالی پپتاید ها موثر است. برای مثال PR-39 بر روی DNA و سنتز پروتئین موثر است. در عمل نکته مهم این است که کتلیسیدین ها توان مهار رشد S.aureus و کاندیدا آلبیکانس را دارند.
سرانجام اینکه کتلیسیدین ها به عنوان یک آنتی میکروبیال طبیعی می توانند سبب بی اثر نمودن اندوتوکسین ها شده و به عنوان یک ماده فعال نوتروفیل ها ، مونوسیت ها و T سل ها را تحت تاثیر قرار دهند و سبب بروز مکانیسم های دفاعی مستقیم سیستم ایمنی گردند.
عملکرد پپتایدهای آنتی باکتریال بر پروپیونی باکتریا برای درمان آکنه
همانگونه که می دانیم پوست محل زندگی میکروارگانیسم های متعددی از جمله استافیلوکوکسی و پروپیونی باکتریوم است . وجود باکتری های پاتوژنیک می تواند به صورت غیر مستقیم سبب ساخت آنتی بادی ها گردد تحریک فاگوسیتوزیز یا ساخت سایتوکین ها و اینترفرون ها از این دست است.
P.acnes یا پروپیونی باکتریوم آکنه ها لیپازی را ترشح می نماید که چربی های ترشح شده توسط غدد سباسه را به فتی اسید های اشباع نشده تبدیل می کند ، این عمل سبب اسیدی نمودن محیط و مهار رشد برخی از باکتری ها همانند استافیلوکوکوس پیوژنز می گردد.
قابل ذکر است که تعداد میکروارگانیسم های پاتوژن مولد آکنه در اکوسیستم پوست وابسته به سن است و در نوجوانانی و بلوغ دانسیته میکروارگانیسم ها افزایش می یابد و در سن جوانی به حداکثر خود می رسد.
مشخص شده است که دانسیته پروپیونی باکتریا ( Propionibacteria ) در پوست های آکنه ای در سن ۱۶-۲۰ سالگی بسیار بیشتر از پوستهای سالم در همین سن است (۸۵۸۰۰ عدد سلول در هر سانتی متر مربع در مقایسه با ۵۸۸ عدد. افزایش تولید سبوم سبب افزایش تکثیر پروپیونی باکتریوم آکنه ( P.anes ) می شود که نقشی مهم در آغاز پروسه التهابی آکنه با تولید تعدادی از فاکتور های کموتاکتیک و پیش التهابی دارد.
به علاوه هر نوع جراحتی نیز می تواند اکوسیستم پوست را تحت تاثیر قرار داده و سبب بروز برخی از عفونت ها شود. از بین باکتری های بیماری زا در سطح پوست استافیلوکوکوس اورئوس مسئول بروز ۳۰-۵۰ درصد از همه بیماری های پوستی است. عفونت پوست با این باکتری مسبب تحریک ساخت سایتوکین ها (اینترلوکین -۶ و ۸) توسط کراتینوسیت ها و بسیج نوتریفیل ها است.
حال اگر ماده ای داشته باشیم که موجب تحریک عملکرد دفاعی پوست و ممانعت از تکثیر باکتری ها بر روی پوست شود و بتواند موجب افزایش ساخت پپتایدهای کاتیونیک همچون کتلیسیدین ها گردد و با افزایش تولید این آنتی بیوتیک طبیعی بر علیه میکروارگانیسم های پاتوژن مولد آکنه مقابله نماید مطمئنا راه حل مفید و نوینی در درمان آکنه خواهد بود. البته قابل ذکر است در حال حاضر موادی از این دست در صنعت کازمتیک و در فرمولاسیون های آنتی آکنه جدید وجود دارد.
دکتر محمد بقایی
