کلمات کلیدی: تعریف کازمتیک, تاریخچه کازمتیک, محصول کازمتیک, قانون FD&C, درمان شوره, کازمسیوتیکال, اجزای تشکیل دهنده فرمول, GMP, ادعای رایحه درمانی .
عبارت Cosmetae برای اولین بار برای بردگان رومی ای بکار رفت که نقش شان حمام نمودن مردان و زنان با عطر بود. می دانیم در مصر باستان و در حدود ۱۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح مردان و زنان برای پاکیزگی و نرمی پوست شان و پوشش و ماسکه نمودن بو ی بدنشان از روغن های معطر استفاده می نموده اند. رنگ ها برای رنگین نمودن پوست بدن و مو رایج بود. آنها همچنین لب ، گونه و حتی ناخن های خود را هم با موادی گیاهی همانند حنا رنگین می نمودند و با همین مواد رنگی خط چشم می کشیدند و ابروهایشان را نیز تغییر رنگ می داده اند.
اما تاریخ مدون و ثبت شده می گوید کازمتیک را شاید در حدود ۷ هزار سال قبل در اکثر جوامع متمدن آن روزی بتوان جستجو نمود. کلمه cosmetics مشتق شده از عبارتی یونانی به نام kosmetike tekhne به معنای تکینیک لباس پوشاندن و زیور آلات است. شاید خود از عبارت kosmetikos به معنای مهارت دستور دادن و arrangement می آید و شاید به عبارتی دیگر از kosmos به معنای order حاصل شده باشد.
تاریخچه کازمتیک در ایران باستان
کاسموس در تضاد معنایی با کلمه chaos به معنای درهم و برهم است و معنای نظم و ترتیب را می دهد. بر پایه بررسی ها و جستجو های کاوشگرانه بخصوص در شمال غربی ایران امروزه باستان شناسان بر این باورند که eye make up و تاریخچه کازمتیک سابقه ای حداقل ۶۵۰۰ ساله دارد. البته کاوش های منطقه باستانی هفت تپه خوزستان مشخص نموده است که بانوان ایرانی در ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح یعنی ۴ هزار سال پیش از lipstick rouge یعنی ۴ هزار سال پیش از lipstick rouge و eye makeup استفاده می نموده اند.
پادشاهان هخامنشی نیز هم از makeup و هم از عطرهای خاص خود بهره می جسته اند. در تاریخچه کازمتیک ایرانیان باستان هفت قلم خاص آرایشی تحت عناوین سورمه که پودر سیاهی بوده که به عنوان خط چشم استفاده می شد، حنا که برای رنگ نمودن مو و دست ها بکار می رفت.
کاره نیز پودر قرمزی که برای گونه ها کاربرد داشت، سفید آب برای روشن نمودن چهره ، وسمه که پودری برای تیره تر نمودن و ضخامت ابرو بوده، زرک برای طلایی نمودن رنگ موها و روشن نمودن آنها و خال که به عنوان beauty spot کاربرد داشت را بکار می برده اند.
اگر بخواهیم به منابع نوشتاری کازمتیک در ایران بپردازیم باید از ابوریحان بیرونی و بوعلی نام برد. راوندی در کتابش از قول بوعلی سینا و ابوریحان می گوید “زنان ایرانی برای بهتر نمودن زیبایی هایشان از موادی استفاده می نموده اند و اقلام فراوانی برای زیبایی بانوان بکار می رفته و هیچ محدودیتی در این زمینه وجود نداشته است”. البته درقرن دهم میلادی زهراوی ، فردی که یک دایره المعارف ۲۴ جلدی پزشکی را نوشته است در فصل ۱۹ کتاب خود به محصول کازمتیک اشاره می نماید و می گوید اینها شاخه ای از پزشکی است و او آن را طب زیبایی می نامد.
کازمتیک چیست؟
براساس تعریف نهاد اجرایی ناظر بر محصولات کازمتیک در اتحادیه اروپا در تعریف کازمتیک ، هر ماده یا فرآورده ای که در تماس با نقاط خارجی بدن انسان ( اپیدرم ، مو ، ناخن ، لب یا قسمت خارجى دستگاه تناسلی ) یا در تماس با دندان و غشاء موکوسی ناحیه دهانی به منظور تمیزی ، اسانس بخشی ، تغییر ظاهر ، اصلاح بوى بدن یا محافظت از آن یا قرار دادن آن در وضعیتى مناسب و خوب استفاده گردد یک محصول کازمتیک است.
محصول کازمتیک از محصولات بهداشتی روزمره مانند صابون ، شامپو ، دئودورانت و خمیر دندان تا لوازم لوکس زیبایی شامل عطر ها و میکاپ متغییر است. این محصولات در ایران برای اطمینان از ایمنی مصرف کنندگان بر طبق مقررات کمیسیون اتحادیه اروپا و هم سطح با استانداردهای اروپا تولید و به بازار عرضه می شوند و لازم به ذکر است که قوانین در این صنعت در اتحادیه اروپا ، امریکا، ژاپن و حتی کانادا در بسیاری از موارد با هم متفاوت هستند.
اروپا بدون شک در صنعت محصولات کازمتیک یک لیدر جهانی و صادر کننده برتر است. این بخش از صنعت در اروپا بسیار ابتکاری و نوآورانه بوده و اشتغال قابل توجهی را ایجاد کرده است. مشارکت اتحادیه اروپا در صنعت کازمتیک عمدتا مرتبط با چارچوب نظارتی برای دسترسی مارکت، روابط تجاری بین المللی و پوشش رگولاتوری است.
ایمنی و قوانین محصول کازمتیک در اتحادیه اروپا
صرف نظر از فرایندهای تولید یا کانال های توزیع، محصولات کازمتیک در سطح مارکت اروپا باید کاملا ایمن و بی خطر باشند. تولید کننده نسبت به ایمنی محصولات تولید شده اش مسئول است و باید اطمینان حاصل کنند که محصولات آنها تحت یک ارزیابی علمی تخصصی قبل از فروش قرار گرفته باشند. یک دیتابیس تخصصی با اطلاعات مربوط به مواد اولیه و ترکیبات کازمتیک در وب سایت کمیسیون اتحادیه اروپا که کوزینگ Cosing نامگذاری شده وجود دارد که دسترسی به لیست مواد و ترکیبات، عملکردها و الزامات قانونی و حتی محدودیت های مصرف مواد را برای تولید کننده ها امکان پذیر نموده است.
کازمتیک ، دارو یا هر دو؟
سازمان دارو و غذای ایالات متحده آمریکا FDA تعریف مشخصی برای قرار گیری یک ماده در لیست محصولات کازمتیک ، دارو ، یا هردو دارد و بر اساس قوانین این سازمان تفاوت قانونی میان یک ماده کازمتیک و یک دارو با هدف استفاده مورد انتظار از محصول مشخص می شود. قوانین و ضوابط مختلفی برای هر نوع محصول به کار می رود. گاهی شرکت ها از قانون تخلف می کنند و در بازار یک محصول کازمتیک را با ادعای دارو بودن عرضه می کنند، یا یک دارو را گویی که محصول کازمتیک است به فروش می رسانند بدون اینکه شرایط لازم یک دارو را داشته باشد.
اما بر اساس قانون FDA در ایالات متحده تعریف کازمتیک چگونه است؟
قانون دارو، غذا و مواد آرایشی ( قانون FD&C ) مواد کازمتیک را با هدف استفاده از آنها، بصورت کالایی که مالیده ، ریخته ، پاشیده ، اسپری ، تزریق می شود یا به صورت های دیگر برای بدن انسان به کار گرفته شود که برای تمییز کردن، زیبا کردن، افزایش جذابیت، یا تغییر ظاهر است ، تعریف می کند (بخش ۲۰۱ قانون FD&C ).
محصولاتی که شامل این تعریف قانون FD&C می شوند شامل مرطوب کننده های پوست ، عطرها ، رژلب ها ، لاک های ناخن ، محصولات آرایشی چشم و صورت، شامپوها ، فرهای دائم ، رنگ موها ، خمیر دندان ها ، دئودورانت ها و همچنین هر ماده ای که بصورت محصول کازمتیک به کار می رود هستند.
بر اساس قانون یک دارو چگونه تعریف می شود؟
قانون FD&C داروها را تا حدودی با قصد استفاده به صورت کالاهایی که برای استفاده در تشخیص، بهبودی، تسکین، درمان، یا جلوگیری از بیماری به کار می روند و کالاهایی (غیر از غذا) که برای تاثیر بر ساختار یا هر عملکرد بدن در انسان یا دیگر حیوانات به کار می رود تعریف می کند(قانون FD&C بخش ۲۰۱).
چگونه یک محصول می تواند هم دارو باشد و هم کازمتیک؟
برخی از محصولات با هر دو تعریف کازمتیک و دارو مطابقت دارند. این امر زمانی روی می دهد که محصول دو مورد استفاده داشته باشد. برای مثال شامپو محصولی کازمتیک است چون به قصد تمیز کردن مو به کار می رود. هر آنچه که در درمان شوره بکار رود، داروست چون به منظور درمان شوره به کار می رود. در نتیجه یک شامپوی ضد شوره که برای درمان شوره استفاده می شود هم داروست هم محصول کازمتیک. در میان دیگر ترکیبات کازمتیک/دارویی خمیردندان های حاوی فلوراید، دئودورانتهایی که ضد تعریق هستند، و مرطوب کننده ها و مواد آرایشی که با ادعای ضد آفتاب به فروش می رسند نیز قرار دارند. چنین محصولاتی باید با شرایط هم دارو و هم ماده کازمتیک مطابقت داشته باشند.
در مورد کازمسیوتیکال ها چطور؟
قانون FD&C چنین دسته بندی به عنوان کازمسیوتیکال (cosmeceuticals) مشخص نکرده است. یک محصول می تواند دارو، ماده کازمتیک یا ترکیبی از هر دو باشد اما در قانون کازمسیوتیکال معنایی ندارد. هر چند این واژه در بسیاری از کشور ها از جمله کشور های اروپایی معنی می یابد. عبارت کازموسیوتیکال در واقع به چیزی بیشتر از یک محصول کازمتیک اما کم اثر تر از یک دارو با پروفایل ایمنی بهتر اشاره میکند. توانایی بهبود عملکردی موضع مورد هدف محصول کازموسیوتیک به نحوه تهیه آنها در فرمول و اجزای تشکیل دهنده فرمول بستگی دارد.
زمانی که در قرن بیستم اصطلاح کازمسیوتیکال ها معرفی شد، از آن فقط برای محصولات نسخه ای استفاده میشد که موارد ظاهری همچون آکنه رو مورد هدف قرار میدادند. امروزه اصطلاح کازمسیوتیکال عمدتا برای محصولات چند منظوره ای استفاده می شوند که می توانند به عنوان محصولات کازمتیکی که قادر به ارائه مزایای بیشتری به نسبت یک محصول کازمتیک ساده برای پوست است، خریداری شوند.
اغلب متخصصین پوست و پزشکان از اصطلاح کازمسیوتیکال ها استفاده میکنند چون به نطر می رسد این یک ترکیبی از کازمتیک و دارو است که مورد توجه مصرف کننده قرار میگیرد و جوری تبلیغ می شود که حاوی مواد فعال زیستی هستند اگر چه دارو نیستند اما اثرات قابل مشاهده کوتاه مدت و بلند مدتی روی پوست مانند بهبود خطوط ریز دارند. در هر حال اصطلاح کازمسیوتیکال توسط FDA به رسمیت شناخته نشده است. در این میان ژاپن یک دسته ی خاص از محصولات دارد که مابین کازمتیک و داروها هستند و شبه دارو نامیده می شوند.
در ایالات متحده اما در حال حاضر همچین مقوله ای وجود ندارد. کازمسیوتیکال ها بیانگر یک قلمروی خاکستری میان کازمتیکس و داروهاست. آنچانکه بسیاری از آنها به عنوان یک محصول کازمتیک فروخته می شوند، با این حال آنها ممکن است اثرات دارو مانند روی سطوحی از پوست که استعمال شده داشته باشند. امروزه بر اساس اجزای تشکیل دهنده یک فرمول و ادعاهای مطرح شده برای موارد مصزف از قبل تعیین شده است که یک محصول کازمسیوتیکال تعریف می شود.
GMP چیست؟
روش تولید مناسب ( GMP ) یک فاکتور مهم در اطمینان از عدم تقلبی و یا جعلی بودن کالا است. هر چند هیچ قانونی برای شرایط GMP خاص برای محصولات کازمتیک عنوان نشده است. اما در مقابل قانون تبعیت از شرایط GMP برای داروها را ضروری نموده است و قوانینی وجود دارد که حداقل شرایط GMP فعلی را برای داروها مشخص کرده است. عدم توانایی در دنبال کردن شرایط GMP موجب می شود که یک دارو جعلی باشد.
چگونه قصد استفاده از یک محصول کازمتیک تعیین می شود؟
قصد استفاده به روش های مختلفی ممکن است تعیین شود. از جمله:
- ادعاهایی که روی برچسب محصول با استناد به اجزای تشکیل دهنده یک فرمول در تبلیغات، در اینترنت یا دیگر ابزارهای تبلیغاتی عنوان می شود. برخی ادعاها ممکن است موجب گمراهی گردد. به نحوی که یک دارو بجای یک فرآورده کازمتیک عرضه و فروخته شود. ادعاهایی که یک محصول را به صورت دارو به قصد استفاده درمانی و پیشگیری از بیماری یا تاثیر بر ساختار یا عملکرد بدن انسان معرفی مینماید کاملا واضح و مشخص است. برخی از این نمونه ادعاها رویش مجدد مو ، کاهش سلولیت ، درمان اتساع رگ ها ، یا تجدید حیات سلول ها است.
- درک مصرف کننده که ممکن است از طریق اعتبار محصول تعیین شود. یعنی سوال شود که چرا مصرف کننده ها کالایی را خریداری نموده و چه انتظاری از خرید آن دارد.
- اجزای تشکیل دهنده یک فرمول که ممکن است موجب شوند تا یک محصول به عنوان دارو در نظر گرفته شود. بعضی از مواد داری اثرات درمانی شناخته شده ای (هم از نظر مردم و هم از نظر صنعت) می باشند. مثالی از این دست، وجود فلوراید در خمیر دندان هاست.
این اصل همچنین برای روغن های ضروری در محصولات عطری هم صادق است. یک عطر که برای افزایش جذابیت به فروش می رسد یک محصول کازمتیک است. اما یک عطر که با ادعای رایحه درمانی یا همان آروماتراپی عرضه میگردد همانند ادعایی که “بو به مصرف کننده کمک می کند تا بهتر بخوابد یا سیگار را ترک نماید” بخاطر قصد استفاده آن مطابق تعریف داروست.
