کلمات کلیدی: تغییرات رنگ مو, افزایش سن, سفید و خاکسترى شدن مو, سلول های بنیادی ملانوسیت, موى بلوند, ملانوزوم, دوپاکوئینون, اسپونتانوس دکربوکسیلیشن, فئوملانین .
موى انسان حاوى رنگدانه های ملانین است که مسئول رنگ دهی به پوست ، مو و چشمان ماست که نقش هاى مهمى همانند محافظت از سر در برابر اشعه ماوراء بنفش، حذف فلزات سنگین سمى و مواد شیمیایى داشته و در جذابیت چهره نیز تاثیر بسزایی دارد. تغییرات رنگ مو توسط ملانین هایی صورت می پذیرد که در ملانوسیت های فولیکول های مو ساخته مى شوند. سفید و خاکسترى شدن مو یکى از مشخص ترین تغییرات رنگ مو ناشی از پیرى در موى انسان است و مطالعات متعددی در ارتباط با تعداد ملانوسیت ها و ضعف و ناتوانى سلول های بنیادی ملانوسیت در فولیکول مو تا کنون صورت گرفته است.
معمولا موضوع علت تغییرات رنگ مو در پزشکى قانونى از اهمیت ویژه ایی برخوردار است و در تحقیقات اخیر ارتباط فی مابین انواع ژن و رنگ مو نیز مکررا مورد بررسى قرار گرفته است. جالب است بدانیم در افراد دارای موى بلوند مشخص شده است همزمان با رشد کودک رنگ مو نیز تیره تر مى گردد و علت بروز چنین پدیده ایی هنوز کاملا مشخص نیست.
رنگ مو و تغییرات رنگ مو وابسته به میزان ، کیفیت و توزیع رنگدانه ملانین مى باشد. مى دانیم دو نوع ملانین مشکى تا قهوه ای ائو ملانین و زرد تا قرمز متمایل به قهوه ای فئوملانین وجود دارد که مسیرهای بیوسنتز آنها بخوبی شناخته شده است.
ائوملانین شامل دو جزء است یکى از آنها از ۵ و ۶ دی هیدروکسیندول (DHI) و دیگرى از ۵ و ۶ دی هیدروکسیندول-٢ کربوکسیلیک اسید (DHICA). ملانین DHICA دارای اثرات بسیار قوى خنثی کنندگى رادیکال هیدروکسیل است که ملانین DHI در مقایسه با آن دارای این قابلیت نیست.
مى دانیم سنتز ملانین در ارگانل هایی به نام ملانوزوم در سلول های رنگدانه ای یا ملانوسیت های رخ می دهد. در داخل ملانوزوم تبدیل تیروزین به ٣،۴ دی هیدروکسی فنیل آلانین DOPA و سپس دوپا به دوپاکوئینون توسط آنزیمی به نام تیروزیناز صورت می پذیرد. پس از شکل گیری دوپاکوئینون اتفاق دیگری که در راستای ساخت ائوملانین رخ می دهد بوجود آمدن دوپاکروم است که در مسیر تکاملی خود به ۵،۶ – دی هیدروکسی – ١ اچ – ایندول تبدیل شده و سپس از طریق اسپونتانوس دکربوکسیلیشن توسط کاتالایز دوپاکروم تائوتومراز Dct به ۵،۶ دی هیدروکسی ایندول-٢ کربوکسیلیک اسید DHICA تبدیل می گردد.
تحقیقات نشان داده است تغییرات رنگ مو به عبارتی تُن رنگ موى آسیای جنوب شرقی ها و قفقازی ها ( همانند ایرانى ها ) با گذر سن تیره تر مى شود و میزان کل ملانین نیز همزمان افزایش مى یابد. با بررسی های صورت گرفته بر میزان (pyrrole-2,3-dicarboxylic acid (PDCA و pyrrole-2,3,5-tricarboxylic acid (PTCA) و نهایتا استخراج نسبت بین PDCA/PTCA مشخص شد این نسبت به نحو چشمگیرى در افراد قفقازی و آفریقایی وابسته به سن است.
اما در موهای امریکایی این بدین صورت است که ترکیبی از ائوملانین ، DHICA mol% ، با افزایش سن تغییر مى نماید. در حالی که تغییرات این آیتم در موهای قفقازی و آفریقایی چشمگیر و معنا دار نبوده است. جالب اینکه میزان فئوملانین در افراد دارای موهای سیاه تا قهوه ای ثابت مانده است.
در تحقیقی که توسط Takashi Itou و همکارنش از Department of Chemistry, Fujita Health University School of Medical Sciences, Toyoake, Aichi 470-1192, Japan صورت گرفته و در Int. J. Mol. Sci. 2019 منتشر شده مشخص شده است که با گذر سن ملانوزوم های مو از نظر مورفولوژی نیز دچار تغییراتى مى گردد.
دکتر تاکاشی ایتو و همکارانش دریافتند محور مینور ملانوزوم های ایزوله شده در طی افزایش سن افزایش معنا دارى یافته و در یک بیان کلی مى توان گفت نسبت بین محور ماژور به محور مینور ملانوزوم ها با افزایش سن کاهش مى یابد.
مشخص شده است این پارامترهای مورفولوژیک در ارتباط با تغییرات رنگ مو و تغییرات حاصله در آن با افزایش سن نقش دارد. در مجموع تحقیقات نشان مى دهد با افزایش سن، در افراد دارای موى بلوند مشخص شده است همزمان با رشد کودک رنگ مو نیز تیره تر مى گردد،
تُن رنگ موى آسیای جنوب شرقی ها و قفقازی ها ( همانند ایرانى ها ) با گذر سن تیره تر مى شود و میزان کل ملانین نیز همزمان افزایش مى یابد، در موهای امریکایی ترکیبی از ائوملانین ، DHICA mol% ، با افزایش سن تغییر مى نماید ولى تغییرات این آیتم در موهای قفقازی و آفریقایی چشمگیر و معنا دار نبوده است و جالب اینکه میزان فئوملانین در افراد دارای موهای سیاه تا قهوه ای ثابت مانده است و در انتها اینکه پارامترهای مورفولوژیک در ارتباط با تغییرات رنگ مو نیز با افزایش سن دستخوش تغییراتى مى گردد.
دکتر محمد بقایی
دکترداروساز و پژوهشگر صنعت کازمتیک
مشاور اداره کل فرآورده های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو
