رنگ ها در کازمتیک ؛ بررسی کاربرد و حواشی رنگ های افزودنی به محصولات کازمتیک

کلمات کلیدی: رنگ در کازمتیک, صنعت کازمتیک, رنگ در کازمتیک, کازمتیک رنگی, لیپ استیک, رنگ دانه, محصولات آرایشی, ایندکس رنگی, رنگهای آزو, رنگ های تاتو .

رنگ ها در کازمتیک از یک سو نقشی کلیدی در ایجاد جذابیت و موفقیت در مارکت دارند و از سویی دیگر به واسطه خطرات احتمالی ناشی از نفوذ آنها به داخل بافتها و گردش خون همواره در کانون نگرانی های متخصصین و دانشمندان کازمتیک بخصوص آنهایی که در حوزه رگولاتوری و حفظ سلامت جامعه مشغول بکارند قرار دارند. در این نوشتار سعی دارم به صورتی کاملا گذرا نگاهی به رنگهای مورد استفاده در صنعت کازمتیک داشته و به نگرانی های موجود در بکارگیری آنها بپردازم.

رنگ ها در کازمتیک

رنگ نقشی کلیدی در ایجاد جاذبه برای مصرف کننده نهایی در انتخاب محصول و در نهایت موفقیت در مارکت دارد . مواد رنگی معمولا به دو منظور به محصولات کازمتیک اضافه می گردند :

۱- تغییر رنگ و ظاهر محصول در راستای اصلاح رنگ مواد موجود در آن یا رنگ مخلوط حاصل ، ایجاد جاذبه و دلپذیر تر نمودن آن
۲- برجای گذاشتن رنگ بر پوست ، مو و ناخن در جهت اصلاح ظاهر این ارگانهای بدن یا ایجاد رنگی جدید و جذاب به منظر اهدافی ثانویه ( مراسم خاص ، ایفای نقشی ویژه …)

دسته دوم محصولات، که امروزه تحت عنوان محصولات کالر کازمتیک color cosmetic products یا فرآورده کازمتیک رنگی نامیده می شوند رشد فزاینده ای در سطح مارکت داشته و بالتبع صنایع سازنده رنگ و تولید کنندگان محصولات نهایی آن نیز از رشد خوبی برخودار می باشند.

می دانیم که محصولات کازمتیک نیز بر اساس نوع مصرف شان به دو دسته leave-on محصولات برجای مان همانند همه محصولاتی که به مدت زمانی طولانی بر روی پوست ، مو یا ناخن برجای می ماند همانند لیپ استیک ها ، لوسیون های بدن و انواع کرم و محصولات شستشو شونده rinse-off که پس از مصرف از محل استعمال برداشته می شوند همانند شامپو ها ، صابون و ژل های شستشو، تقسیم بندی می گردند.

رنگها نیز می توانند بر اساس ساختار و ترکیبات ساختانی ، منبع تهیه ، حلالیت و نوع استعمال آن طبقه بندی گردند. البته بر اساس الگوی بین المللی دو گروه اصلی از رنگها بر اساس حلالیت شان وجود دارند که عبارتند از :

• رنگ ها Dyes
• رنگ دانه ها pigments

Dyes ترکیبات عالی صناعی ای هستند که محلول در آب یا محلول در روغن هستند و آنها را می توان در انواع محصولات کازمتیک اعم از محصولات مراقبت از مو یا محصولات آرایشی دید. اما این در حالیست که pigments غیر قابل حل بوده و به همان فرم و شکل اصلی آن می مانند و در انواع خمیر دندان و محصولات دکوراتیو و کالر کازمتیک بکار می روند.

رنگ های سنتزی در صنعت کازمتیک

از میان هزاران ماده ایی که به عنوان عوامل رنگ دهنده مورداستفاده قرار می گیرند رنگ های صناعی معمولا در صنعت نسبت به رنگ هایی با منشاء طبیعی ( بدست آمده از حیوانات ، گیاهان یا مواد معدنی ) به دلیل قیمت تمام شده پائین تر ، ماندگاری بیشتر ، درخشندگی بهتر و پایداری بهتر در برابر نور، حرارت و تغییرات اسیدیته بیشتر مورد استقبال قرار می گیرند.

این رنگ ها در کازمتیک بر اساس ساختمان شیمیایی شان به ۵ گروه اصلی زیر تقسیم بندی می شوند :
• Azoic ( آزوئیک )
• Triarylmethane ( تری آریل متان )
• Xanthenes زانتنز))
• indigoid ایندیگوئید))
• quinoline کوئینولین))

ایندکس رنگی یا (Color Index (CI کدی است مشتمل بر ۵ عدد که معمولا در سطح بین المللی و جهانی برای شناسایی این مواد رنگی بکار می رود. دو عدد اول این کد نشان دهنده طبقه بندی ساختمانی رنگ می باشد. گاهی اوقات این مواد با کدی به نام کد E نیز همراه می شوند که نشانگر این امر است که رنگ مورد نظر قابلیت بکار گیری در مواد غذایی را نیز به عنوان یک ماده افزودنی دارد.

رنگها ، سلامت و قوانین

رنگهای آزو که از یک آمین آرماتیک ساخته می شوند، ترکیب‌های آزو گفته می‌شود که دارای شکل مولکولی R-N=N-R’ باشند ؛ که در آنR و R’ هرکدام می‌توانند آروماتیک یا آلیفاتیک باشند. گروه N=N گروه عاملی آزو یا دی‌ایمید نامیده می‌شود. رنگهای آزو به دلیل قیمت پائین شان نسبت به رنگهای دیگر در محصولات فراوانی مصرف می گردند.

گروه آزوی کرومورفیک chromophoric azo group موجود در رنگهای آزو بر اساس تحقیقات انجام شده می توانند وارد باکتری های دستگاه گوارش ، سلول های کبدی، و فلور باکتریایی سطح پوست گردند و ممکن است با احیا ء آمین های آروماتیک موجب بروز اثرات موتاژنیک ، ژنتوتوکسیک ، کارسینوژنیک شوند.

اصلی ترین راه تماس رنگهای بکار رفته در محصولات کازمتیک با بدن از طریق تماس پوستی است که باید حتما با احتیاط ویژه در نزدیکی های موکوس ممبران همانند لب ها ، چشم ها که معمولا محل بکارگیری محصولات میک آپ به صورت روزانه هستند صورت پذیرد.

به علاوه باید توجه داشت که رنگهای تری آریل متان ها نیز قادرند تا پس از جذب سیستمیک وارد جریان خون گردند. مطالعه دیگری بیانگر اثرات ژنتوتوکسیک ایجاد شده از طریق جذب پوستی کوئینولین زرد است. رنگ های زانتانز Xanthenes هم همانند Acid Red 92و اریتروزین و یا Rose Bengal که بکارگیری بسیار گسترده و معمولی در محصولات کازمتیک دارند به واسطه ایجاد واکنش با پروتئین های پوستی موجب ایجاد خشکی در پوست می شوند.

رنگهای دیگر همانند Rhodamine B نیز شواهدی مبنی بر وجود سرب و ایجاد اثرات مضر دارند که موجب شده است تا بکار گیری آنها در محصولات تولیدی و مصرفی اتحادیه اروپا ممنوع گردد. همانگونه که می دانیم مواد رنگی متعددی در محصولات رنگ کننده موی سر بکار می روند رنگهایی که در رنگ موهای دائمی یا اکسیداتیو کاربرد دارند و دارای اثرات آلرژی زایی قوی هستند و لذا نظارت و کنترل این مواد در کانون توجه قرار دارد.

یکی دیگر از مواردی که بکارگیری رنگ ها در آن از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است محصولات تاتو و میک آپ های دائمی است (permanent make-up (PMU اصلی ترین موادی که در این محصولات بکار می روند رنگ دانه ها یا پیگمنت ها هستند، البته رنگ ها نیز به مقادیر اندکی در این محصولات بکار می روند.

بیش از ۸۰ درصد رنگهایی که در این رابطه بکار می روند رنگهای آلی یا ارگانیک هستند و بیش از ۶۰ درصد آنها پیگمنت های آزو هستند که می توانند آمین های آروماتیکی را به عنوان مواد ناخالص یا by-products حاصل شده در حین تولید به همراه داشته باشند.

رنگ های تاتو و مشکلات آنها

مواد اولیه رنگی بکار رفته برای محصولات تاتو و PMU معمولا اختصاصا برای این دست از محصولات ساخته نمی شوند لذا از خلوص پائینی برخوردارند. آمین های آروماتیک ، هیدروکربن های پلی سیکلیک آروماتیک ، polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH) یا فلزات سنگین می توانند در این مواد وجود داشته باشند که لزوم کنترل ها و نظارت های عالیه متعددی را برای این محصولات الزامی می نماید.

اما از آنجائیکه قوانین اروپایی مشخص، اختصاصی و یکنواختی از یک طرف و روشهای سنجش و آنالیز مشخصی از سوی دیگر در این رابطه وجود ندارد کنترل و نظارت این مواد و محصولات رنگ های تاتو بسیار کار مشکلی است و موجب می گردد تا نگرانی های فراوانی در این رابطه وجود داشته باشد.

بر اساس نمونه هایی که از پوست و بافت لنفاوی ۴ شخص فوت شده تاتو کرده و نمونه هایی از ٢ فردی که تاتو نکرده بودند، تحقیقاتی توسط پژوهشگران صورت گرفت و نتایج آن نیز در Sci. Rep. 2017 منتشر شده است در گزارش این پژوهش می بینیم که پژوهشگران برخی پیگمنتهای آلی از جمله pthalocyanines و ترکیبات azo را در نمونه های پوستی و لنفاوی افراد تاتو کرده یافته اند.

رنگ ها در کازمتیک و قوانین جهانی برای آنها

در حال حاضر سه دسته قوانین اجرایی مهم و بین المللی در جهان وجود دارد که عبارتند از :

• قوانین و مقررات ایالات متحده امریکا در قالب قوانین وو دستورالعمل های سازمان غذا و داروی این کشور یا همان US Food and Drug Administration (FDA)
• قوانین کمیسیون اروپا که در اتحادیه اروپا اجایی است و در بسیاری از کشورها نیز از آن تبعیت می گردد.
• قوانین و دستورالعمل های وزارت بهداسشت و تندرستی ژاپن.

معمولا اکثر کشورها یا یکی از این مقررات را برای اجرا بر می گزینند یا ترکیبی از قوانین فوق را اجرا می نمایند. به هر حال هر یک از این سه ارگان لیست نهایی شده و تایید شده ای از رنگهای قابل استفاده در صنعت کازمتیک ارائه داده اند و لیستی نیز از رنگهای با منع مصرف دارند.

رنگها موادی هستند که دامنه وسیعی از قوانین و محدودیت ها در کشورهای مختلف بر آنها وضع شده و اجرایی است. قوانین اروپایی محصولات کازمتیک EC 1223/2009 در پیوست ۴ خود تحت عنوان Annex IV مقررات بکارگیری رنگها در این محصولات را بیان می نماید.

از آنجائیکه قوانین و مقررات کازمتیک و روشهای آنالیز آنها باید در جهت حفظ سلامت مصرف کننده مرتبا ارتقاء یافته و بروز گردد، کمیسیون اتحادیه اروپا نیز به صورت مرتب در حال انجام این امر است. در این پیوست Annex IV حدود ۱۵۰ ماده رنگی مجاز اعلام شده است و بر اساس شماره CI number مرتب شده است.

در این لیست برخی از اقلام دارای محدودیت های مقداری در مصرف هستند و برخی اوقات نیز بر اساس نوع مصرف در فراورده های محدودیت هایی دارند. برای مثال : برخی از آنها تنها در فرآورده های شوینده قابل مصرف اند (۳۶ رنگ) و برخی دیگر در بکارگیری برای موکوس ممبران منع مصرف دارند (۱۹ رنگ) و برخی نیز برای مصرف در محصولات دور چشم منع مصرف دارند ( ۴ رنگ).

مقررات ژاپن و امریکا در تعداد رنگهای مجاز به مصرف محدودیتهای بیشتری دارند در ژاپن تنها ۸۳ رنگ مجاز است و در ژاپن تنها ۶۵ رنگ قابلیت استفاده در این صنعت را دارند. البته در امریکا بسیاری از رنگها بخصوص رنگ های سنتتیک آروماتیک که تحت عنوان رنگ های coal-tar dyes شناخته می شوند برای هر سری از تولید نیازمند تائیدیه سازمان غذا و دارو امریکا می باشند.

البته در برخی دیگر از کشورها نیز قوانین مشابهی در جهت حفظ سلامت افراد جامعه در خصوص رنگ ها در کازمتیک وجود دارد. هر چند در برخی از موارد موادی که به عنوان مثال در اروپا اجازه مصرف دارند در امریکا ممنوعیت مصرف دارند و بالعکس اما در مجموع مجددا تاکید می نمایم کلیه این سخت گیری ها در جهت حفظ سلامت عمومی است.