کلمات کلیدی: Sesamin, کنجد, صنعت کازمتیکس, ماتریکس اکستراسلولار, متالوپروتئینازها, ماتریکس خارج سلولى, یوبیکوئنیتاسیون, آفتاب سوختگى و اریتما, هایپرپلازى اپیدرمال .
پوست به عنوان بخش خارجى بدن انسان نقش مهمى را در محافظت از آن در برابر عوامل مخرب بیرونى و فاکتورهاى بیمارى زا یا آلودگى هاى هوا بازی مى کند. مى دانیم تابش طولانى مدت اشعه ماوراء بنفش سبب بروز علائمى از پیرى که تحت عنوان photoaging شناخته شده و شامل نشانه هایی همچون چرو; ، اختلالات رنگدانه ای، پیگمنتاسیون ، افتادگى پوست و التهاب مى گردد. تابش نور آفتاب سبب بروز استرس هاى اکسیداتیو و التهاب در پوست و در نتیجه فعال سازى مسیر هاى بیوشیمیایی مرتبط با پیرى شده که ماحصل آن پیر پوستى و آسیب هاى دیگر است.
ماتریکس اکستراسلولار ECM در درمیس مسئول حفظ ساختار ساختمانى پوست و در نتیجه محافظت از آن است. بخش اعظم این ماتریکس خارج سلولی را کلاژن هاى تیپ ١ و ٣ در کنار مقادیر کمى از الاستین و گلیکو پروتئین ها تشکیل مى دهد. ماتریکس متالوپروتئینازها MMPs آنزیم هاى مسئول تخریب و تجزیه این ماتریکس خارج سلولى هستند و این در حالیست که مهار کننده هاى بافتى متالوپروتئینازها TIMPs ممکن است سبب مهار فعالیت MMPs گردند.
به علاوه فاکتورهاى متعددی همانند التهاب و گونه هاى واکنش گر اکسیژن ROS نیز ممکن است سبب تجزیه ماتریکس خارج سلولى گردد. تنظیم بیان ژن کلاژن نیز در ارتباط با فیزیولوژى و پاتولوژى فرایند پیر پوستى و بیمارى های دیگر است.
تابش یا بهتر است بگویم بیش تابش اشعه یو وى UV سبب تحریک فعال دو مسیر فاکتور رونویسی که تحت نام هاى (Activator protein-1 (AP-1 و (Nuclear factor-kappa B (NF-κB شناخته مى شود، شده که پاسخ هاى متفاوت ناشی از این بیش تابش را هدایت مى نماید.
مهار کننده (κB (IκB معمولا در سیتوپلاسم به NF-κB متصل شده تا کمپلکس غیر فعالى را تشکیل دهد اما تابش اشعه یو وى یا ROS سبب تحریک یوبیکوئنیتاسیون ، (یوبیکوتین Ubiquitin) یک پروتئین تنظیمی کوچک است که تقریباً در تمامی بافت‌های موجودات یوکاریوتی یافت می‌شود، تحریک سریع انتقال NF-κB به داخل هسته ها و در نتیجه التهاب مى گردد.
فعال سازى NF-κB سبب تحریک ساخت ماتریکس متالوپروتئیناز ١ مى گردد که سبب تجزیه کلاژن در درمیس و در نتیجه شکل گیرى چروک مى شود. بیش تابش یو وى سبب شکل گیرى بیش از حد معمول سایتوکین هاى متفاوتى همانند (interleukins (ILs), inducible nitric oxide synthase (i-NOS و cyclooxygenase (COX)-2 شده و این فرایندى است که سبب تحریک التهابی پوست ، شکل گیرى آفتاب سوختگى و اریتما مى گردد.
دانه هاى کنجد به عنوان ماده ای براى کنجد دار نمودن و منبعی براى تامین روغن خوراکى در شرق آسیا کاربرد دارد. این ماده عمدتا حاوى لیگان هایی همچون sesamol, sesamin و seamolin است که بر اساس گزارشات تحقیقاتى اثرات آنتى اکسیدانى فوق العاده ای دارند. روغن کنجد حتى سبب تسهیل فرایند ترمیم زخم شده و دارای اثرات ضد التهابی ، آنتى اکسیدانى و کاهش چربی خون است.
گزارشاتى مبنى بر مهار سنتز ملانین در سلول هاى B16F10 cell و C57BL/6 موش توسط sesamol ارائه شده است.
Sesamin نیز بر اساس تحقیقات انجام شده اثرات آنتى اکسیداتیو ، ضد التهابی و ضد دردی نشان داده است. این ماده همچنین موجب جمع آورى گونه هاى واکنشگر اکسیژن و نیتریک اکسیدها و مهار ساخت سایتوکینهای پیش التهابی و در نتیجه محافظت از کبد موش صحرایی در برابر جراحات گردیده است.
اخیرا تئورى ای مطرح شده است مبنى بر اینکه sesamin با خواص آنتى اکسیدانى و ضد التهابی آن ممکن است دارای منافعى براى بهبودى پوستهای آسیب دیده از آفتاب باشد !
بر اساس مطالعه صورت گرفته در همین رابطه مشخص شد Sesamin میزان کلى کلاژن در فیبروبلاست هاى انسانى را با مهار عوامل اصلی وابسته به اشعه ماوراء بنفش بر علیه بیان decapentaplegic homolog 7 (Smad7) protein افزایش مى دهد. همچنین Sesamin میزان (inducible nitric oxide synthase (i-NOS و بیش بیان (cyclooxygenase-2 (COX-2 را کاهش داده و انتقال (nuclear factor-kappa B (NF-κB را مهار مى نماید. به علاوه محققین مى گویند sesamin مى تواند مسیر های (c-Jun N-terminal kinases (JNK و p38 MAP kinase را مهار نماید.
در نتیجه گیرى این تحقیقات آمده است sesamin التهاب ناشی از تابش اشعه ماوراء بنفش ، هایپرپلازى اپیدرمال ، تجزیه کلاژن و شکل گیرى چروک در موش بدون مو را کاهش داده است. این ماده همچنین سبب کاهش MMP-1, interleukin (IL-1), i-NOS و NF-κB در پوست موش مى گردد. در نتیجه sesamin دارای اثرات ضد التهابی و ضد تخریب هاى ناشی از آفتاب در پوست است. از این رو شاید بزودى باید شاهد بکار گیرى بیشتر این ماده در فرمولاسیون محصولات مراقبت از پوست بود.
دکتر محمد بقایی
دکترداروساز و پژوهشگر صنعت کازمتیک
مشاور اداره کل فرآورده های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو
