کلمات کلیدی: ذرات معلق, ترکیبات فنلى طبیعی, آلودگی هوا, درماتیت آتوپیک, آکنه وولگاریس, پیر پوستى زودرس, بیماری های پوستى, ستیلبنوئید ها, الاجیتانین ها, فلوروتانین ها .
پوست بصورت مستقیم در معرض آلودگى های محیطی بخصوص آلودگى هوا قرار دارد و به علت این تماس بیماری های پوستی همچون درماتیت آتوپیک، آکنه وولگاریس مى تواند به علت وجود ذرات معلق موجود در هوا ، (airborne particulate matter (PM بروز نماید یا تشدید شود. ذرات PM همچنین مى تواند سبب تشدید پیر پوستى زودرس همراه با تغییرات عملکردی و ظاهری آن گردد.
بیماری های پوستى ناشی تماس با ذرات معلق هوا و پیر پوستى زودرس به نحو چشمگیرى ناشی از اثر گونه های واکنشگر اکسیژن (reactive oxygen species (ROS ایجاد یا تشدید مى شوند و از همین رو نظر بر این است که اثرات مضر و خطرناک PM ممکن است با دریافت آنتی اکسیدانهای سالم و طبیعى بهبود یابد.
بر اساس آخرین مطالعه تحقیقاتی صورت گرفته توسط Yong Chool Boo از انستیتو تحقیقات سلولی و ماتریکس Kyungpook National University, Korea که در مجله Antioxidants 2019, 8(9), 379 در سپتامبر ٢٠١٩ به چاپ رسیده ، مشخص شده است که عصاره های گیاهى و ترکیبات فنلى طبیعی مشتق شده از بسیاری از گیاهان همانند چای سبز ،انگور ، انار و برخى از جلبک های دریایی دارای اثرات آنتی اکسیدانى و ضد التهابی در سلول های در معرض این ذرات معلق در هواست.
ترکیبات فنلی طبیعی چه کمکی به پوست می کنند؟
ترکیبات فنلی طبیعی مى توانند سبب کاهش سطح ROS در سلول ها و تقویت توان آنتی اکسیدانی سلولى و کاهش آسیب های اکسیداتیو بر نوکلئیک اسیدها ، پروتئین ها و چربی ها گردد. این ترکیبات فنلی همچنین سبب کاهش سطح سایتوکین ها ، کیموکین ها ، مولکول های چسبنده سلولی، پروستوگلاندین ها و ماتریکس متالوپروتئینازهای درگیر در پاسخ های التهابی سلولی ناشی از PM مى گردند.
هر چند برای بیان دقیق تر و صریح تر نیازمند تحقیقات گسترده تری در این رابطه هستیم اما بر اساس تحقیقات اخیر مى توان گفت ترکیبات فنلی طبیعی مشتق شده از گیاهان دارای اثرات محافظتى بر روى پوست های در معرض مقادیر بالایی از آلودگى هوا مى باشند.
همانگونه که گفته شد، ذرات معلق موجود در آلودگی هوا مى تواند از طریق تاثیر گونه های واکنشگر اکسیژن ROS و رادیکال های آزاد از طرق شیمیایی و بیولوژیک بر سلول های پوستى آسیب وارد نماید. کاهش یا کنترل این پروسه های داخلی ممکن است در ممانعت از بروز آسیب های پوستى ناشی از آلودگى هوا کمک نماید. از همین روست که درماتولوژیست ها و کازمتولوژیست ها بر استفاده از آنتى اکسیدان های فنلی طبیعی مشتق شده از ترکیبات فنلى طبیعی گیاهان در جهت درمان یا پیشگیرى از بیماری های پوستى و پیر پوستى زودرس ناشی از PM تمرکز نموده اند.
ترکیبات فنلی گیاهی همانند فنلیک اسید ها ، فلاونوئیدها ، ستیلبنوئید ها ، الاجیتانین ها و فلوروتانین ها برای کاهش سطح سلولار ROS از طریق جمع آوری و جاروب نمودن آنها بصورت مستقیم یا مهار محصولات آنها شناخته شده اند.
البته تحقیقات نشان داده است ترکیبات فنلی طبیعی مى توانند قابلیت آنتی اکسیدانتى سلولی را با تحریک بیان آنزیم های درگیر در متابولیسم اکسیژن و سم زدایی زنوبیوتیک افزایش دهند. علاوه بر این تحقیقات نشان داده است این مواد قادرند تا مسیرهای سیگنالینگ متعددی را که در ارتباط با واکنش های التهابی هستند را ساپرس نمایند.
اما با همه این تحقیقات و مدارک موجود اینکه ترکیبات فنلیک گیاهی کجا و چگونه از پوست در برابر ذرات معلق در هوا PM محافظت مى نمایند بی پاسخ مانده است .
PM یک مخلوطی از ذرات جامد و آلاینده های مایع ارگانیک و غیر ارگانیک ناشی از آلودگى هواست که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از منابع مختلف طبیعی، مصنوعی و صنعتی حادث شده و در سایز های کوچکى که توان معلق ماندن در اتمسفر را دارند تشکیل شده است. PM با قطرى کمتر از ١٠ میکرومتر، PM10 ، یا کمتر از ٢.۵ میکرومتر PM2.5 مى تواند بر سلامت انسان تاثیر جدی بگذارد.
تماس با PM سبب افزایش احتمال بیماری های التهابی در ریه، قلب ، عروق خونى و مغر مى گردد. این ذرات مى توانند به صورت مستقیم به چشم ها آسیب برسانند و سبب بیماری های التهابی چشم گردند.
پوست انسان نیز از بدن در برابر هواى آلوده محافظت مى نماید اما تماس طولانى مدت و مکرر با آلودگى هوا مى تواند آثار منفی جدی بر سلامت خود پوست ایجاد نماید. در این بین وجود هر گونه نقص در سد دفاعی فیزیکى پوست به دلیل افرایش احتمال جذب آلودگى ها و ذرات معلق در هوا مى تواند احتمال بروز آسیب را تشدید نماید.
تحقیقات نشان داده است اتمسفر بشدت آلوده به ذرات معلق قابلیت تاثیر و آسیب بر عملکرد ایمنولوژیک را داشته و مى تواند زمینه ساز بروز یا تشدید بیماری هایی همچون درماتیت آتوپیک و آکنه وولگاریس گردد.
متاسفانه پژوهش ها نشان داده است، پاسخ های التهابی ادامه دار ناشی از تماس طولانى مدت با این آلاینده ها مى تواند با پیر پوستى زودرس و افزایش رنگدانه های پوستى یا لک همراه گردد. همانگونه که قبلا هم گفته ام ، هم آوایی ذرات معلق و بیش تابش انرژی های خورشیدی از جمله ماوراء بنفش مى تواند اثرات منفى مضاعفی بر پوست ، پیر پوستى و بروز سرطان داشته باشد.
علاوه بر ترکیبات فنلى طبیعی موضعی ، پلی فنل های خوراکی از جمله رزوراترول ، اپیگالوکتچین -٣(EGCG) و کورکومین نیز قابلیت محافظت و ممانعت در برابر آسیب های سلولی وابسته به سن ناشی از ساخت متابولیت های حاصل از گونه های واکنش دهنده اکسیژن را دارا هستند.
دکتر محمد بقایی
دکترداروساز و پژوهشگر صنعت کازمتیک
مشاور اداره کل فرآورده های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو
