بررسی پایداری خانواده اسیدهای چرب امگا−۳ و نقش آنها در التهاب پوستی

امگا−3, اسیدهای چرب, لینولنیک اسید, روغن, آنتی اکسیدانها, دوكوزاهگزانوئيک اسيد, ایکوزاپنتانوئیک اسید, لیپواکسیژناز, سافت ژل .

کلمات کلیدی : امگا−۳, اسیدهای چرب, لینولنیک اسید, روغن, آنتی اکسیدانها, دوکوزاهگزانوئیک اسید, ایکوزاپنتانوئیک اسید, لیپواکسیژناز, سافت ژل .

اپیزود اول:

اسیدهای چرب امگا−۳ و نقش آن در سلامت عمومی

اسیدهای چرب امگا−۳ خانواده‌ای از اسیدهای چرب چند غیراشباعی هستند که اولین پیوند دوگانه آن‌ها بین سومین و چهارمین کربن در زنجیره کربنی قرار گرفته‌است.

اسیدهای چرب امگا−۳ برای تنظیم فعالیت‌های بدن انسان ضروری هستند. ولی در بدن انسان ساخته نمی‌شوند. اسیدهای چرب با زنجیره های اشباع نشده بلند امگا−۳ همانند دوکوزاهگزانوئیک اسید (Docosahexaenoic acid (DHA و ایکوزاپنتانوئیک اسید (Eicosapentaenoic acid (EPA و آلفالینولنیک اسید امروزه (α-Linolenic acid (ALA به دلیل قابلیت های تغذیه ای شان در حفظ سلامت بسیار شناخته شده اند و از جایگاه خاصی برخوردارند.

می دانیم ،EPA و DHA در حفظ سطح طبیعی کلسترول خون، DHA در حفظ سلامت چشم ها و مغز منافعی دارد.

ALA و EPA و DHA همگی از خانواده اسیدهای چرب n-3 (کربن سوم اشباع نشده) به شمار می‌روند که از نظر تغذیه‌ای بسیار مهم هستند. بدن انسان توانایی تولید اسیدهای چرب n-3 (کربن سوم اشباع نشده) را از مولکول‌های دیگر ندارد و باید آن را از طریق غذاهای ویژه بدست آورد. بدن انسان در حد اندکی قادر است، از زنجیره ۱۸ کربنی ALA، زنجیره ۲۰ کربنی EPA و زنجیره ۲۲ کربنی DHA را تشکیل دهد.

امگا−3, اسیدهای چرب, لینولنیک اسید, روغن, آنتی اکسیدانها, دوکوزاهگزانوئیک اسید, ایکوزاپنتانوئیک اسید, لیپواکسیژناز, سافت ژل .

اسیدهای چرب امگا−۳ نمی‌توانند توسط بدن انسان ساخته شوند. البته برخی از پستانداران توانایی‌های محدودی دارند. وقتی رژیم غذایی انسان شامل (آلفا لینولنیک اسید ، ۱۸ کربن و ۳ پیوند دوگانه) باشد، بدن انسان تا حد کمی قادر است که اسید چرب زنجیره بلندتر مهم تری همچون EPA (اسید ایکوزاپنتانوئیک ۲۰ کربن و ۵ پیوند دوگانه) را تولید کند، و سپس از EPA، به تولید DHA (دو کوزا هگزانوئیک اسید، ۲۲ کربن و ۶ پیوند دوگانه) که اسید چرب زنجیره بلندتر بهتر و با کارایی بهتر است را تولید کند. توانایی درست کردن زنجیره بلندتر از ALA ممکن است.

اپیزود دوم :

امگا−۳ بررسی پایداری و راه های کاهش اکسایش آن

درکنار منافعی که این اسیدهای چرب چند غیراشباعی برای بدن دارند ، در مقابل نور، حرارت و اکسیژن بسیار حساس هستند و به دلیل تمایل Omega−۳ به تجزیه و اکسـایش و همچنین ایجاد بویی مشابه با بوی ماهی کمی از تمایل مردم به این مواد غذایی ارزشمند کاسته است.

علت این ناپایداری حاصل ساختمان مولکولی این روغنها و پیوند بلند دوگانه آنهاست. ‏EPA و DHA دارای پیوندهای دوگانه بیشتری از ALA هستند و در معرض خطر تجزیه بیشتری قرار دارند. محتوای آب موجود نیز می تواند تاثیر گذار باشد. کیفیت روغن را می توان با سنجش مقادیر عدد آنیزیدین و عدد پراکسید آن برای تعیین تعداد پیوندهای دوگانه ایی که باقی می ماند اندازه گیری نمود.

روغن های امگا−۳ عمدتا منشاء دریایی دارند ولی امروزه منابع معمولی امگا ۳ عبارت‌اند از: روغن‌های ماهی‌ها، روغن تخم مرغ، روغن ماهی مرکب، روغن کریل، دانه خولان دریا، روغن‌های تخم ماهی، روغن دانه کلری، روغن جلبک، روغن بذرکتان، روغن دانه‌های چیا، روغن ساشا اینچی، روغن اچیوم و روغن گیاه شاهدانه.

محققین بیوتکنولوژی نیز بشدت به دنبال یافتن منابع مشتق شده از گیاهان برای ساخت ‏EPA و DHA هستند ، برای مثال مخمر می تواند با دستکاری های خاص EPA تولید کند. Microalgae یا ریز جلبکها هم میتواند منبعی برای تهیه امگا−۳ باشند و میدانیم که این ریز جلبک ها از منابع تغذیه ایی ماهی ها هستند.

اسیدهای چرب چند غیراشباعی امگا−۳ اصولاً بدون مـزه هستند، ولی در اثر اکسـایش، محصـولات غنـی شـده طعـم نامطبوعی پیدا می کنند.آستانه ی طعمی برای این ترکیبـات فرّار، بسیار پایین است و در غلظتهای بسیار پایین در حـد ppb و ppt قابل تشـخیص هسـتند.

در ضـمن، تشـکیل رادیکالهای آزاد فعال (واکنش پذیر) در طول فرایند اکسایش افزایش ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را به دنبال دارد. این اکسایش ممکن است به واسطه وجود مواد فلزی و آنزیمهای در ترکیب روغن تشدید نیز گردد.

البته به حداقل رساندن ناخالصی روغن به تنهایی نمی تواند موجب توقف تخریب و اکسایش ناشی از در معرض اکسیژن اتمسفر قرار گرفتن گردد. همین اصل سبب می گردد تا مصرف روغنهای ماهی به صورت معمول و روزانه ، که در معرض اکسیژن و نور قراردارد، زیر سوال باشد. در همین راستا ارائه فرمولاسیون هایی جهت به حداقل رساندن با جلوگیری از این تخریب و اکسایش در کانون توجه قرار داشته است.

از این رو انکپسولیشن این روغنها در کپسول های سافت ژل نه تنها موجب محافظت در برابر این تخریب میشود بلکه می تواند مشکل طعم نامطبوع این محصولات را نیز پوشش دهد. با توجه موارد ذکر شده در بالا هم منبع تامین امگا−۳ و هم فرمولاسیون و انکپسولیشن آنها در کیفیت نهایی فراورده نقشی اساسی دارد. استفاده از آنتی اکسیدان ها در اختلاط با روغن ها که موجب خنثی سازی و جمع آوری رادیکالهای آزاد گردد یکی از روشهای محافظتی بکار گرفته شده در فرمولاسیون ها است.

هر چند توکوفرول در ترکیب طبیعی بسیاری از روغن ها وجود دارد اما می تواند به صورت اضافی نیز به فرمول اصافه گردد. مواد آنتی اکسیدانی دیگری نیز همانند ترکیباتی مخلوط از آنها که دارای اثرات هم افزایی مثبت آنتی اکسیدانی هم باشد در کانون توجه قرار دارد.

به هر حال شاید نتوان آنتی اکسیدان خاص و منفردی را جهت محافظت از همه منابع گوناگون تامین این روغن ها ارائه داد و انتخاب ترکیبات آنتی اکسیدانی نیازمند سنجش و تستهای کارإیی است. نگهداری و حمل و نقل این روغن ها نیز در حین پروسه تولید نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. امروزه استفاده از بالشتک هایی از گازهای نیتروژن یا آرگون جهت به حداقل رساندن اکسایش روشی معمول است.

علاوه بر اکسایش در حضور اکسیژن امگا-۳ به نور و حرارت نیز حساس است لذا رعایت نکات محافظتی در این مورد نیز بسیار مهم است و در کیفیت نهایی Omega−۳ تولیدی تاثیر گذار خواهد بود. بیش از ٨٠ سال است که اسیدهای چرب امگا−۳ به صورت سافت ژل عرضه می گردد، پس از اولین عرضه این محصولات در دهه ٣٠ میلادی تغییرات فراوانی در فرمولاسیون سافت ژل این روغن رخ داد و امروزه برای افرادی که گیاه خوارند نیز سافت ژل هایی با منشاء گیاهی عرضه می گردد. محققین امروزه به دنبال ارائه لیپید نانو پارتیکل هایی از اسیدهای چرب امگا−۳ برای ارائه فرمولاسیون هایی سالم تر و کارا تر این روغن مفید در سلامت بدن هستند.

اپیزود سوم:

امگا-٣ در بیماری های التهابی پوست

اسیدهای چرب  Omega−۳ ، EPA, DHA در مطالعات متفاوتی مشخص شده است که در کاهش علائم بسیاری از بیماری های التهابی پوست با کنترل فرایند التهابی تاثیر دارد. این روغن ها با مهار چرخه لیپواکسیژناز ۵-lipoxygenase و مهار تولید لوکوترین و رادیکال آزاد می توانند نقش موثری در درمان بیماری های پوستی داشته باشند.  لکوترین‌ها (Leukotriene) یک خانواده از واسطه‌های التهابی ایکوزانوئیدی است که در لکوسیت هادر اثر اکسیداسیون اسید آراشیدونیک توسط آنزیم ۵-لیپواکسیژناز بوجود می آیند.

همانطور که از نام آنها پیداست، لوکوترین ها برای اولین بار در لکوسیت کشف شد، اما در دیگر سلول های ایمنی نیز یافت می شود. امروزه در میان لیپواکسیژنازهای انسانی ۱۵- لیپواکسیژناز (LO-15) به خوبی به عنوان هدفی مناسب برای کاهش تولید لوکوترینها شناخته و تثبیت شده است. مصرف EPA و DHA سبب تولید متابولیتهای هیدروکسیله از ١۵ لیپواکسیژناز ، ١۵ هیدروکسی ایکوزاپنتانوئیک اسید و ١۵ هیدروکسی دوکوزاهگزانوئیک اسید می گردد.

امگا−3, اسیدهای چرب, لینولنیک اسید, روغن, آنتی اکسیدانها, دوکوزاهگزانوئیک اسید, ایکوزاپنتانوئیک اسید, لیپواکسیژناز, سافت ژل .

همه این مواد پتانسیل مهار ۵ لیپواکسیژناز سلول های مونونوکلئار را داشته و در نتیجه میتوانند سبب مهار سنتز لوکوترین های پیش ساز التهاب ‏LTB4, LTC4 و LTD4 شوند. لذا اسیدهای چرب امگا−۳ می توانند در درمان یا کمک درمان بسیاری از بیماری های التهابی پوست از جمله سوریازیس، آکنه ، سبورئیک درماتاتیس … نیز کاربرد داشته باشد. /. ₰

edited by Artan Akheri
دکتر محمد بقایی

دکتر محمد بقایی

دکتر داروساز و پژوهشگر صنعت کازمتیک

یک پاسخ

  1. ببخشید کدام اسید های چرب امگا۳ برای مغز بیشتر وبهتراز دیگر اسید های چرب امگا۳ خوب است

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مقالات مرتبط