کلمات کلیدی : قارچ ها در صنعت کازمتیک, یوکاریوتها, بتا گلوکان, پلی ساکارید, ترپنوئیدها, چیتوزان, بایوترانسفورمیشن, ترکیبات فنلیک, کاروتنوئیدها, پپتیدوگلیکان .
سال های سال است قارچ ها به دلیل دارا بودن طعم ، بافت و مواد مغذی خاص شان مورد توجه صنایع غذایی ، داروسازی و پزشکی قرار دارند. تعداد گونه های قارچ بر روی زمین حدودا ۱۵۰ هزار تخمین زده میشود که تنها ده درصد از آنها یعنی حدودا ۱۵ هزار گونه تا کنون شناخته شده اند.
قارچ‌ها دسته‌ای جداگانه از یوکاریوتها را تشکیل می‌دهند و نه گیاه هستند و نه جانور. سلسله قارچان (Fungi) سلسله‌ای از هوهسته‌ای‌ها است که در دیوارهٔ یاخته‌های آنها کیتین وجود دارد و توان نورآمایی (photosynthesis) ندارند. نام دیگر قارچ در فارسی سَماروغ بوده‌است.
مردم عادی به آن «کلاه دیوان» و «چتر مار» هم می‌گویند. قارچ ها سرشار از پروتئین ، ویتامین، املاح بوده و منبعی بسیار عالی از بتا گلوکان ، سلنیوم ، تیامین ، ریبوفلاوین ، نیاسین ، پانتاتونیک اسید ، اسید فولیک و غیره می باشند.
بر اساس گزارشات تحقیقاتی معتبر قارچ ها منبع مناسبی برای تامین انرژی ، حفظ تعادل وزنی و تناسب اندام ، سلامت شخصی و طول عمر هستند. به علاوه در نگاهی عمیق تر در می یابیم قارچ ها به دلیل دارا بودن بایو اکتیوهای خاص دارای خواصی ویژه از جمله ایمونومودولاتوری ، آنتی اکسیدانی ، ضد التهابی ، ضد دیابتی ، آنتی باکتریالی ، ضد قارچی ، ضد ویروسی ، ضد توموری ، هپاتوپروتکتیوی، کاهش قند و چربی خون می باشند.
با گسترش توجه عمومی جامعه به سوی محصولات کازمتیک طبیعی و حتی ارگانیک در جهت استفاده از محصولات سالم تر و بی خطر تر استفاده از قارچ ها به عنوان منبعی برای تامین مواد اولیه ایی سالم ، طبیعی ، ارگانیک و سرشار از مواد موثره خاص در کانون توجه محققین قرار گرفته است.
هم اکنون از قارچ ها انواع ، سرامید ها ، لنتیان ، شیزوفیلان ، امگا ۳ و ۶ و ۹ ، کاروتنوئید ها ، رزوراترول و دیگر مواد بدست می آید. بسیاری از مواد حاصله از قارچ ها بواسطه خواص آنتی اکسیدانی بالایشان و همچنین خواص ضد التهابی فوق العاده شان در محصولات ضد چروک و ضد پیری بکار می روند.
به هر حال خواص ضد التهابی ، بازسازی کننده و آنتی اکسیدانی مواد حاصله از قارچ ها سبب توجه ویژه محققین شاخه های کازموسوتیکس و نوتریکازمتیکس و صنایع وابسته به آن ها شده است. مطالعات متعددی ثابت نموده است که قارچ ها حاوی مواد و متابولیت های بایواکتیو مختلف و مفیدی برای پوست هستند.
از این مواد می توان به لستین ها ، پلی ساکاریدها، فنولیک ها ، ترپنوئیدها ، ارگوسترول ها و ترکیبات ارگانیک فعال دیگری اشاره نمود. البته قابل ذکر است در حال حاضر و در مارکت صنایع دارویی موادی از قبیل لنتیان ، شیزوفیلان ، پلی ساکارید کرستین PSK و پلی ساکارید پپتاید PSP در دسترس قرار دارند.
چیتوزان قارچ نیز به صورت نسبتا متداولی در صنعت کازمتیک به عنوان یک اصلاح گر ویسکوزیته امولسیون و ایجاد کننده ژل و ماده ایی محافظ و دارای خواص آنتی باکتریال مورد استفاده قرار می گیرد.
چیتین- گلوکان که کوپلیمری است که در دیواره سلولی برخی از قارچ ها یافت می شود دارای خواص مرطوب کنندگی و ضد پیری است و در محصولاتی از این دست بکار می رود. عصاره های ترملا Tremella extracts به محصولات کازمتیک و مراقبت از پوست که در درمان نورودرماتایتیس و اسکلرودرماتایتیس کاربرد دارند مزیتی خاص می بخشد.
استفاده از قارچ ها در بایوترانسفورمیشن
از دیگر کاربردهای قارچ ها در صنعت کازمتیک استفاده از برخی قارچ ها در بایوترانسفورمیشن و ساخت محصولاتی همانند اسید لاکتیک و سرامید است که پتانسیل فوق العاده ایی در صنعت کازمتیک دارند. لاکتیک اسید یک آلفا هیدروکسی اسید مورد استفاده در کازمتیک و درماتولوژی برای رطوبت بخشی و نرم کنندگی پوستهای دارای پوسته ریزی است.
سرامیدها هم عوامل مرطوب کننده لایه اپیدرم بوده اما از قیمت بالاتری برخوردارند. برخی از عصاره های قارچی حتی قابلیت شتاب دادن به سرعت Turn Over پوست و ترمیم ترکیبات مولکولی درم را که در ساختار و الاستیسته پوست نقش دارند را دارا می باشند.
از مواد موجود در قارچ ها می توان به مواردی از جمله ترکیبات فنلیک و پلی فنلیک اشاره نمود. این ترکیبات خواص بیولوژیک متعددی را دارا می باشند و از جمله رادیکال های آزاد را جمع آوری نموده و دارای اثرات آنتی اکسیدانی نیز می باشند.
ترکیبات فنولیک را می توان به فنل های ساده و فنولیک اسید ها تقسیم بندی نمود همانند :
- گالیک اسید
- کوجیک اسید
- نزوئیک اسید
- سیرینژیک اسید
- کلروژنیک اسید
و دیگر موادی از این دست و پلی فنلها که خود به گروه های متعددی همانند فلاونوئیدها ، تانین ها ، استیلبن ها … تقسیم می گردند.
کوجیک اسید چیست؟
کوجیک اسید عموما از چند نوع قارچ بدست می آید و می دانیم که به عنوان یک ماده موثره ضد لک و روشن کننده کاربرد دارد و در صنعت کازمتیک در محصولات متنوعی همانند انواع کرمها ، لوسیون ها و ژل بکار برده می شود. کوجیک اسید به نظر موجب کمک به مهار ساخت ملانین در سطح پوستهای درمان شده با آن شده و سلول های جدیدی که بعد از درمان به سطح پوست می آیند روشن تر از سلول های قبل درمان می باشند. بدون شک یکی از شاخص ترین موارد استفاده قارچ ها در صنعت کازمتیک همین کوجیک اسید باشد.
اثرات مفید و دسته بندی فلاونوئید ها
فلاونوئید ها نیز در بسیاری از منابع گیاهی یافت می گردد و سبب جمع آوری و خنثی سازی اکثر مولکول های اکسیدکننده همانند اکسیژن نوزاد و تنها و رادیکال های آزاد خطرناک دیگر می گردد. فلاونوئیدها را نیز می توان به فلاون ها ، فلاوانول ها ، فلاوانون ها ، آنتوسیانین ها و ایزوفلاونوئید ها دسته بندی نمود. این مواد دارای اثرات مثبتی بر سلامت بوده و به عنوان آنتی اکسیدان ، ضد التهاب ، ضد فعالیت های پرولیفراتیو ، مهار کننده آنزیمهای بیواکتیو یا احیا کننده آنزیم های دتوکسی کننده بکار می روند.
معروف ترین ترپنوئید شناخته شده در قارچ ها در گونه ای از قارچ به نام Ganoderma spp که دارای انواعی از ترپن ها و مشتقات ترپنی همانند گانادرمیک و گانودرمیک اسید ها ، گانودرال ها ، گانودرول ها ، گانودرمانونتریول ، لانوستان ، لئسیدون ، گانودرمانوندیول می باشد که اثرات ایمونومودولیتوری و ضد عفونتی نشان می دهند.
کاروتنوئیدها نیز که به صورت وسیعی در محصولات کازمتیک کاربرد دارند نیز از پیگمنتهای طبیعی هستند که در بسیاری از قارچ ها یافت می شوند.
سلنیوم را نیز می توان در برخی از قارچ ها از جمله Lentinus edodes و Agaricus bisporus یافت. می دانیم که سلنیوم در رشد ناخن ها ، مو و سلامت پوست بسیار موثر است و در محصولات کازمتیک نیز کاربرد نسبتا گسترده ای دارد.
اکثر پلی ساکاریدهای موجود در قارچ ها یا هموگلیکان ها هستند یا هتروگلیکانها، البته ممکن است به صورت ترکیبی از آنها با پروتئین های دیگر که موجب ساخت پپتیدوگلیکان یا کمپلکس های پلی ساکارید – پروتئین میشود نیز موجود باشند.
پلی ساکارید ها بخصوص β ۱,۳ دی گلوکان گه دارای اثرات ضد سرطانی شناخته شده ای است در تعدادی از قارچ ها یافت می شود و در صنعت کازمتیک نیز مصرف می گردد. به نظر می رسد استفاده قارچ ها در صنعت کازمتیک و استخراج اکتیوهای مفید از آنها هر روز در صنعت کازمتیک گسترده تر شود.
