کلمات کلیدی: شیمی درمانی, ریزش مو, آناژن, افلوویوم, چرخه رشد مو, داروهای سیتوستاتیک, داروهای ضد سرطان, تلوژن افلوویوم, فولیکول های مو .
موی سر حدود ۳ تا ۴ میلی متر در روز یا حدود ۱۵٫۲۴سانتی متر یا (۶ اینچ) در سال رشد می کند. رشد و ریزش موی انسان بر خلاف پستانداران دیگر ، به ندرت صورت می گیرد و فصلی یا دوره ای نیست. تعداد موها در زمان خاصی در هر یک از ۴ مرحله رشد و ریزش ، آناژن ، کاتاژن ، تلوژن و اگزوژن یکسان نیست.
آناژن چیست؟
آناژن ، مرحله فعال مو است. سلول ها در ریشه مو به سرعت در حال تقسیم هستند. موی جدید تشکیل می شود و موی قدیمی ( مویی که رشد آن متوقف شده یا دیگر در فاز آناژن نیست ) را به بالای فولیکول هدایت می کند و سرانجام خارج می شود.
در طول این فاز ، مو هر ۲۸ روز حدود یک سانتی متر رشد می کند. موی سر در این مرحله فعال رشد به مدت ۲ تا ۶ سال باقی می ماند. بعضی از افراد در رشد مو با طولی خاص دچار مشکل می شوند زیرا مرحله فعالِ آناژن کوتاهی از رشد دارند. از طرفی دیگر ، افراد دارای موی بسیار بلند از مرحله ( آناژن ) فعال و طولانی رشد برخوردارند.
موی دست ها ، پاها ، مژه ها و ابروها مرحله رشد فعال ( آناژن ) بسیار کوتاهی حدود ۳۰تا ۴۵ روز دارند که دلیل بر بسیار کوتاه بودن آن ها نسبت به موی سر است. به برخی از انواع ریزش مو ی سر، افلوویوم “Effluvium” گفته می شود که به معنای ریزش موی فعال است. افلوویوم Effluvium به طور ویژه ای بر فازهای مختلف چرخه رشد مو تاثیر می گذارد.
آناژن افلوویوم چیست؟
آناژن افلوویوم Anagen Effluvium عبارتست از ریزش پراکنده مو که سریع روی می دهد و می تواند موجب از دست رفت همه موهای فرد گردد.
آناژن افلوویوم Anagen Effluvium بیشتر در افرادی دیده می شود که داروهای سیتوستاتیک برای درمان سرطان ( شیمی درمانی ) مصرف می کنند یا افرادی که مواد سمی را مصرف نموده اند. موادی از این نوع مانع تکثیر سریع سلولی می شوند.
داروهای ضد سرطان مانع پیشرفت سرطان می گردند اما سلول های فولیکول های مو از سریع تکثیر شونده ترین سلول های غیر سرطانی در بدن هستند نیز تحت تاثیر این دارو ها قرار می گیرند.
فیبر فولیکول های موی سر تا ۴/۰ mm در روز رشد می کند و این میزان رشد نیازمند تکثیر سلولی فراوانی است. داروهای سیتوستاتیک سرطان و توکسین ها و سموم مختلف مانع رشد سریع سلول از جمله تکثیر سلول ها در فولیکول های مو می شوند.
نتیجه آن قطع ناگهانی تولید فیبر مویی است. حمله آناژن افلوویوم Anagen Effluvium بسیار سریع است.
برخی افراد با آغاز مصرف داروهای ضد سرطان به معنای واقعی کلمه در عرض دو هفته اول موهای خود را به صورت دسته ای از دست می دهند. به دلیل اینکه این داروها به سرعت و با شدت عمل می کنند ، فولیکول های مو زمان ندارند که وارد حالت استراحت تلوژن ، همانند آنچه در تلوژن افلوویوم Telogen Effluvium رخ میدهد، شوند.
در عوض ، در آناژن افلوویوم Anagen Effluvium فولیکول های مو وارد حالت تحریک احتمالی شده و رشد سریعا متوقف می گردد. در این شرایط فیبرهای مو به سرعت می ریزند اما به جای اینکه شبیه موهای تلوژن معمولی با پیازهای کوچک کراتین در انتهای ریشه به نظر برسند ، موهایی که میریزند بیشتر موهای دیستروفی آناژن با ریشه مخروطی یا گاهی اوقات پرزدار هستند.
درجه ریزش مو ناشی از داروهای ضد سرطان سیتوستاتیک در افراد متفاوت است. برخی افراد ممکن است ترکیبی از آناژن افلوویوم Anagen Effluvium و تلوژن افلوویوم Telogen Effluvium داشته باشند و دچار ریزش موی محدودتری شوند.
برخی مراکز درمان سرطان سعی می کنند ریزش مو را با استفاده از درمان سرد متوقف نمایند. درمان سرد که در اروپا رایج تر از آمریکای شمالی و دیگر نقاط دنیاست شامل پوشاندن پوست سر با بسته های یخ یا استفاده از پوشش ویژه ای پر از آب سرد در حین مصرف داروهای ضد سرطان می باشد.
سرما فولیکول های مو را قبل از تماس با دارو به تحریک احتمالی وا می دارد. این امر مانع جذب دارو به وسیله سلول های فولیکول مو و آسیب دیدن آن ها می شود. نتیجه آن ریزش بسیار کمتر مو ناشی از مصرف این نوع از داروهاست. با این حال ، پزشکان از این بابت نگرانند که در صورت ارائه سرما درمانی در طول درمان دارویی ،هر کدام از سلول های سرطانی در پوست نیز ممکن است از پذیرش داروهای ضد سرطان خودداری نمایند.
در حالی که پیشرفت آناژن افلوویوم Anagen Effluvium سریع صورت می گیرد ، بهبود آن نیز سریع است. به این دلیل که فولیکول های مو به سرعت دچار توقف رشد می شوند ، به محض برداشته شدن فاکتور ایجاد کننده آناژن افلوویوم Anagen Effluvium مجددا آماده رشد می شوند.
در تکمیل دوره درمان با داروی ضد سرطان ، فرد ممکن است در عرض یک ماه رشد موی جدید را مشاهده نماید. به دلیل اینکه فولیکول های مو در این شرایط از بین نمی روند بنابراین انتظار می رود تا رشد مو با تراکم طبیعی رخ دهد. با این حال ، بعضی از افراد به تغییر در ماهیت فیبر موی تولید شده جدید رو برو می گردند.
در برخی افراد مو از حالت صاف به حالت مجعد و بالعکس رخ می دهد یا گاهی اوقات تغییر در رنگ مو مشاهده می شود. قابل ذکر است این تغییرات ممکن است دائمی باشند.
✍ دکتر محمد بقایی
دکتر داروساز، پژوهشگر صنعت کازمتیک و مشاور انجمن داروسازان ایران
عضو انجمن محققین موی سر اروپا
یک پاسخ
سلام ووقت بخیر درافرادی که شیمی درمانی کردن ممکنه بعد از اتمام دوره هیچ وقت مو به پرپشتی قبل برنگرده؟ رشد طولی داشته باشه اما ازنظر حجم بسیار کمتر و ضعیف تر از قبل کمو باشه ؟ سال ۸۵ بعدازابتلا به کنسربرست و ۸جلسه کموتراپی تا الان موهام اصلا به حجم سابق نشد دقیقا انکولوژیستم همینو میگفتن موهات صافه نگران نباش پرپشت تر و مجعدتر درمیاد اما درنیومد و به طرز وحشتناکی اون ریزش و طاسی برام موند دومورد دیگه تو بستگان و همکارانم هم دیدم که موهاشون اصلا درنیومد و مثل من بسیار تنک و ضعیف باقی موند متخصص میگفتن به علت استرسه اما سالها گذشته و دیگه اون بیماری لعنتی و استرسهاش فراموشم شده …..تمام شوک بیماری یه طرف خبر از دست دادن موهام یه طرف …..اما امیدوارم میکردن پرپشت تر و قشنگ تر درمیاد که نیومد متاسفانه ومن سالهاست از پوستیژ به اجبار استفاده میکنم این اتفاق از بدشانسیه ماست اقای دکتر یا اکثرا بااین مشکل مواجه میشن و عوارض داروهاست؟