چگونه خوب خوابیدن موجب ترمیم پوست می شود؟

بررسی های علمی نشان میدهد خوب خوابیدن موجب ترمیم پوست با کیفیت بهتری می گردد. شاید شما هم کم خوابی و دیر خوابیدن در شب را تجربه کرده اید و یا هم اکنون درگیر آن هستید. توصیه میشود برای رفع مشکل بی خوابی، اختلال درخواب و تنظیم ساعت زیستی خود که در اینجا با نام ریتم شبانه روزی به آن خواهیم پرداخت اقدام جدی و عملی صورت دهید. این کار شما اگر منجر به بهبود ساعات خواب و کیفیت خواب شما شود همچنانکه قبلا به تاثیر خواب بر بهبود ظاهری پوست صورت پرداختیم، موجب ترمیم پوست، سلامت بخشی و بهبود زیبایی ظاهری پوستتان خواهد شد.

بروز اختلال در ریتم شبانه روزی در طیف گسترده ای از مشکلات پوستی اعم از مشکلات درماتولوژیکال و کازمتولوژیکال دخیل است. تحقیقات نشان داده است که قرار گرفتن در معرض بیش تابش اشعه ماوراء بنفش حتی می تواند ساعتها بعد و در تاریکی نیز به اسید دئوکسی ریبونوکلئیک (DNA) پوست آسیب برساند. مشخص شده است که ترمیم سلول های پوست در شب به اوج خود می رسد.

بطور کلی ، اصطلاح ریتم شبانه روزی به ریتم های فیزیولوژیک ، متابولیک و رفتاری 24 ساعته درون زای بدن اشاره دارد. ساعت شبانه ‌روزی یا نوسانگر شبانه ‌روزی (Circadian clock)، یک نوسان ساز زیست ‌شیمیایی با فاز پایدار است که چرخش دوره‌ای آن با زمان خورشیدی هماهنگ می‌شود. چرخش چنین ساعت درون‌جانداری، لزوماً و دقیقاً ۲۴ ساعت (چرخهٔ روز شمسی کنونی زمین) است.

ساعت زیستی یا ساعت زیست‌شناختی یا ساعت بدن یا ساعت بیولوژیکی یا ریتم شبانه روزی (Circadian rhythm) یک چرخه ی ۲۴ ساعته در فرآیندهای زیستی، فیزیولوژیکی و رفتاری موجودات زنده اعم از انسان و گیاهان و سایر جانداران و حتی قارچ ها و سایانوباکتریها است. بروز اختلال در این ساعت میتواند عاملی برای بروز اختلالات زیبایی در پوست و مو شود.

در بیشتر موجودات زنده، ساعت‌های شبانه‌روزی همزمان داخلی، این امکان را برای ارگانیسم فراهم می‌کند که تغییرات محیطی روزانه مربوط به چرخه شبانه‌روز را پیش‌بینی کرده و رفتار زیست‌شناسی خود را متناسب با آن تنظیم کند.

واژهٔ (Circadian) شبانه‌روزی،  برگرفته و ساخته از واژه‌های لاتین circa (محدوده) و diem به معنی روز (یک روز) است. ریتم شبانه روزی Circadian rhythm توسط تنظیم کننده مرکزی یا ساعت اصلی بدن در مغز در هسته سوپراکیاسماتیک suprachiasmatic nucleus (یا (SCN) هیپوتالاموس قدامی قرار دارد، کنترل می شود و به شدت تحت تأثیر نور و محیط قرار دارد. مکانیسم های این ساعت با رونویسی و حلقه های بازخورد ترجمه ژن های ساعت شبانه روزی و پروتئین های آنها عمل می کنند. اندام های محیطی مانند پوست نیز هم به این ریتم شبانه روزی کمک می کنند و هم دارای ریتمیک درون زا هستند.

ترشح ملاتونین در غده صنوبری در مغز

ملاتونین، با فرمول شیمیایی N-acetyl-5-methoxy tryptamine هورمونی است که به تنظیم چرخهٔ خواب و بیداری در بدن کمک می‌کند. البته مقدار بسیار کمی از ملاتونین در غذاهایی مانند گوشت‌ها، حبوبات، میوه‌ها و سبزی‌ها وجود دارد. سطح ملاتونین با ریتم شبانه روزی در نوسان است و به طور معمول در شب بالا و در روز پایین است. قرار گرفتن در معرض نور هم منجر به کاهش شدید سطح ملاتونین شده و هم موجب کاهش تولید ملاتونین ثانویه با مهار بازخورد رخ داده می شود.

ارتباط ملاتونین با رشد مو، خنثی نمودن آسیب های اشعه ماوراء بنفش (UV) در سلول های پوستی، بهبود زخم و اثرات ضد توموری به اثبات رسیده است.

مکمل‌های خوراکی ملاتونین معمولاً برای بهبود خواب استفاده می‌شوند و مطالعات نشان داده‌ این مکمل ها می‌تواند تا حدی شروع ترشح شبانه ملاتونین را افزایش دهد البته از ملاتونین موضعی از آنجایی که اثرات آنتی اکسیدانی دارد، در ترمیم زخم، محافظت در برابر آفتاب و محصولات ضد پیری با نتایج متفاوت استفاده شده است.

اختلال ریتم شبانه روزی به طور دقیقی توسط محققین مورد مطالعه قرار گرفته است و تصور می شود که بتواند با احتمال بروز سرطان و سایر بیماری ها در ارتباط باشد. همچنین اثبات شده است که این اختلال، اثرات مختلفی بر روی پوست  همچون از دست رفت آب از طریق پوست تا تکثیر سلول های کراتینوسیت (سلول اصلی سازنده روی پوست) دارد. مطالعات همچنین نشان داده اند که ترمیم سلول های پوستی آسیب دیده به واسطه بیش تابش اشعه ماوراء بنفش ، توسط DNA نیز در شب به اوج خود می رسد.

قرار گرفتن در معرض بیش تابش اشعه ماوراء بنفش حتی می تواند ساعتها بعد و در تاریکی نیز به اسید دئوکسی ریبونوکلئیک (DNA) پوست آسیب برساند. درک اصول اولیه ریتم شبانه روزی، از جمله تغییرات پوستی در طول روز می تواند به متخصصین در بکار گیری توصیه های دقیق تر در باب زمان مناسب بکارگیری فرآورده های پوستی کمک نماید. متخصصین همچنین باید بدانند که خواب کافی برای فعالیت بهینه ترمیم DNA در پوست ضروری است.

ریتم شبانه روزی، خوب خوابیدن و پوست

علاوه بر SCN، ریتم شبانه روزی شامل نوسانگرهای شبانه روزی محیطی در بسیاری از سلول های دیگر از جمله پوست می باشد. پوست حاوی ژن های ساعت شبانه روزی است که در تنظیم ریتم شبانه روزی نقش دارند. از دست رفت آب از طریق پوست Transepidermal water loss (TEWL) ، تکثیر کراتینوسیت ها، جریان خون و دمای پوست، همگی تغییرات شبانه روزی دارند.

جالب این است که لایه شاخی تحت تغییرات ریتم شبانه روزی قرار می گیرد و نفوذ پذیری پوست در عصر بیشتر از صبح است. ژن آکواپورین 3 (AQP3) که به از دست دادن آب از طریق پوست کمک می کند در اپیدرم بیان می شود و توسط ساعت های مولکولی تنظیم می گردد. از آنجائیکه که همزمان با از دست دادن آب از طریق اپیدرم شاهد افزایش خارش در بیماران درماتیت آتوپیک هستیم و این افزایش از دست دادن آب از طریق پوست در عصر رخ می دهد ما معمولا در این بیماران افزایش خارش در شب ملاحظه می کنیم.

بهترین زمان نفوذ پذیری پوست

لذا با توجه به عوامل افزایشی التهاب در عصر و شب و همچنین افزایش نفوذ پذیری پوست در این زمان توصیه می گردد تا از مرطوب کننده ها و استروئید های موضعی تجویز شده بیشتر در ساعات بعد از ظهر استفاده گردد. بدین سان تأثیر داروها و محصولات موضعی بر روی پوست نیز در طول روز متفاوت است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته ، نفوذ پوستی داروهای موضعی آبدوست و چربی دوست در حدود ساعت 04:00 (04:00 صبح) به حداکثر خود می رسد و جذب آن در طول ساعات روز کاهش می یابد.

تحقیقات می گوید ، نفوذ لیدوکائین موضعی نیز در شب بیشتر است که احتمالاً به افزایش نفوذ پذیری پوست در شب مرتبط است. مؤلفه دیگری که ممکن است بر اثر بخشی فرآورده های موضعی و جذب آنها تأثیر بگذارد، سرعت جریان خون در پوست است. نشان داده شده است که سرعت جریان خون پوست تحت تأثیر ریتم شبانه روزی قرار می گیرد و در اواخر بعد از ظهر و شب افزایش می یابد. همچنین نشان داده شده است که اتساع عروق و افزایش جریان خون پوست، باعث تسریع عبور دارو از طریق پوست و انتشار از طریق بافت ها به گردش خون سیستمیک می شود. همچنین مشخص شده است که تکثیر کراتینوسیت ها در طول روز متفاوت است و بیشترین میزان تکثیر در حوالی نیمه شب رخ می دهد.

اثرات خوب خوابیدن روی فولیکول مو و غدد سباسه

فعالیت غدد سباسه نیز در طول روز متفاوت است، و تحقیقات نشان داده است این غدد در حدود ساعت 04:00 حداقل فعالیت و در ظهر حداکثر فعالیت خود را دار هستند. تصور نمی شود که این تغییر با تغییرات دمای پوست یا تولید هورمون مرتبط باشد، اما هنوز علت ریتمیک بودن آن ناشناخته است. همچنین نشان داده شده است که فولیکول های موی انسان تغییرات شبانه روزی را تجربه می کنند و این تغییرات سبب بیان ژن های ساعت اصلی، CLOCK ، BMAL1 و Period1 می شوند که چرخه فولیکول مو را حتی در غیاب ورودی از SCN هماهنگ می کنند.

مطالعات می گویند این ژن های ساعت می توانند اهداف درمانی بالقوه ای برای تحریک رشد مو باشند. در مطالعه‌ای دریافتند که محتوای ملانین فولیکول مو با خاموش کردن BMAL1 و PER1 افزایش می‌یابد که نشان می‌دهد ژن‌های ساعت شبانه‌روزی در رنگدانه‌سازی نقش دارند. هدف قرار دادن این ژن ها می تواند به طور بالقوه به درمان اختلالات رنگدانه مو کمک کند.

اثر ریتم شبانه روزی روی بیماریهای التهابی پوست

سطح کورتیزول نیز در طول روز در نوسان است. سطح کورتیزول در طول عصر طبیعی است لذا توجه به این امر می تواند عاملی موثر در درمان بیماران مبتلا به بیماری های التهابی پوستی باشد که در شب خارش بیشتری دارند. مطالعات نشان داده است تقریباً در 65 درصد از بیماران مبتلا به درماتوزهای التهابی، از جمله درماتیت آتوپیک (سرشتی) و پسوریازیس، ما شاهد افزایش خارش شبانه هستیم. ریتم شبانه روزی همچنین دمای مرکزی بدن و دمای پوست را کنترل می کند. دمای مرکزی بدن دارای نوسانات قابل پیش بینی است و ما شاهد دماهای بالاتر در ساعات روشنایی روز نسبت به ساعات شب هستیم، در اوایل صبح دمای پوست افت می کند در حالیکه دمای پوست در بعد از ظهر به اوج خود می رسد و در شب که زمان ترمیم پوست است کاهش می یابد.

اثر ریتم شبانه روزی روی نقص ایمنی و ترمیم DNA

به نظر می رسد که ترمیم پوست و سلول های پوست با آسیب DNA ناشی از نور خورشید در شب به اوج خود می رسد. مطالعات نشان داده است که آسیب اکسیداتیو از یک ریتم شبانه روزی پیروی می کند و دیده شده است که آسیب DNA در ساعات صبح کمتر از اواخر روز بوده است. مطالعات نشان می دهد که در ساعات اولیه صبح، بدن به بهترین وجه ترمیم DNA را انجام می دهد و ترمیم DNA بهینه با خواب مطلوب به اندازه و کافی اتفاق می افتد.

محققین در مطالعه ای دریافتند تا سه ساعت پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید از طریق یک فرآیند شیمیایی به نام “مسیر تاریک” آسیب DNA پوست ادامه می یابد. محققین دریافتند که قرار گرفتن مستقیم در معرض نور UV باعث آسیب DNA همه سلول های پوست می شود، اما تنها در ملانوسیت ها در غیاب نور آسیب DNA تجمیع می گردد. پیشنهاد شده است که آلفا توکوفرول (ویتامین ایی) و اتیل سوربات می توانند از آسیب DNA پس از قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش جلوگیری کنند. مطالعات همچنین نشان داده اند که ویتامین D پس از قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش دارای اثرات ضد التهابی است و آفتاب سوختگی و تشکیل دایمر تیمیدین را کاهش داده و در نهایت این دو ویتامین به ترمیم پوست کمک میکنند.

هر روزه تحقيقات متعددى در ارتباط با زيبايى و خواب صورت مى پذيرد كه همگى مبين واقعيتى مهم است : ” براى حفظ سلامتى و ترميم پوست تان خواب به اندازه و مناسب در شب را جدى بگيريد.”

نوشته شده توسط : دکتر محمد بقایی ( کازمتولوژیست و پژوهشگر صنعت کازمتیک)