کلمات کلیدی: استعمال دخانیات, سیگار, قلیان, جنین, سیگارت, فرد سیگاری, مادران باردار سیگاری, سقط جنین, حاملگی خارج رحمی,غشاء آمنیون, نیکوتین, مرگ جنین .
سیگار کلمه اى اسپانیایى است که از «سیگارا» به معنى «در کاغذ پیچیدن» گرفته شده است. در انگلیسی به سیگار معمولی یعنی به برگ های خشک و بریده شدۀ گیاه توتون که در کاغذ پیچیده شده باشد سیگارت ( cigarette ) می گویند و به سیگار برگ یعنی برگ های گیاه توتون که بطور مستقیم بدون پیچیدن در کاغذ استفاده می شود سیگار می گویند.
وقتی حرف از استعمال دخانیات به میان می آید منظور همه اشکال آن اعم از سیگارت ، سیگار برگ ، تنباکو ( قلیان ) و… است. سیگار سمى حاوى بیش از ٧ هزار ماده شیمیایی است که ٢۵٠ مورد آن به عنوان ماده سمی و ٧٠ مورد آن نیز به عنوان مواد سرطان زا شناخته شده اند.
علاوه بر این مواد ، هوای آلوده شده به دود سیگار برای تنفس فردی سیگاری و فرد غیر سیگاری ( سیگاری نوع دوم )که در معرض آن قرار می گیرد نیز بسیار خطرناک است. استعمال دخانیات یا استشمام هوای آلوده به دود سیگار برای یک خانم باردار می تواند بسیار خطرناک تر باشد زیرا هم او در معرض این سموم خطرناک قرار می گیرد و هم کودک متولد نشده اش که متاسفانه قبل از تولد با مشکلات جدی سلامت روبرو می گردد.
هر چند شاید اطلاعات دقیقی از درصد مادران باردار سیگاری در ایران موجود نباشد اما مطالعات جهانی نشان می دهد بین ١٠-٢٠ درصد خانمهای باردار دخانیات استعمال می نمایند و در آمریکا سالانه بیش از هزار کودک به علت این عمل جان خود را از دست میدهند.
در مروری کوتاه سعی خواهم نمود تا به برخی از مشکلات استعمال دخانیات یا استشمام دود سیگار در خانمهای باردار و جنین متولد نشده شان بپردازم:
١- تحقیقات نشان می دهد احتمال بارداری خانمهای سیگاری به مراتب کمتر از افراد غیر سیگاری است. لذا اگر فردی تمایل به بارداری دارد باید بداند استعمال دخانیات ممکن است خللی در روند ایجاد بارداری ایجاد نماید . لذا لازم است برای اطمینان از وقوع بارداری اقدام به ترک دخانیات نماید.
٢- استعمال دخانیات ممکن است منجر به سقط جنین ، مرده زایی، حاملگی خارج رحمی Ectopic Pregnancy گردد. این نوع از حاملگی که وضعیتی خطرناک و از مهم‌ترین علل مرگ و میر مادران به شمار می‌آید، از هر هزار مورد بارداری در ١۶ مورد پیش می‌آید.
این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده خارج از آندومتر رحمی باشد. معمولا در ٩٨درصد این موارد تخمک بارور شده در لوله رحمی است و چنانچه این وضعیت سریع تشخیص داده نشود و درمان صورت نگیرد، منجر به پارگی لوله و به دنبال آن باعث خونریزی داخلی در ناحیه شکم می‌شود.
٣- در خانمهای سیگاری احتمال بروز مشکل جفت سر راهی یا Placenta Previa Risk دو برابر افراد غیر سیگاری است. جفت سرراهی (Placenta Previa) یکی از مشکلات زایمان میباشد. جنین از طریق بند ناف به جفت متصل شده و مواد غذایی را از مادر دریافت می‌کند.
در حاملگی معمولاً جفت در نیمه فوقانی رحم قرار دارد اما گاه جفت در قسمت تحتانی رحم قرار می‌گیرد و دهانه رحم (سرویکس) که محل خروج جنین هنگام زایمان است را بطور کامل یا ناقص مسدود می‌کند. به این حالت قرارگیری جفت، جفت سرراهی می‌گویند که ممکن است کامل یا ناقص باشد. خانمهایی که به این مشکل مبتلا می گردند اغلب مجبور به انجام سزارین هستند.
۴- استعمال دخانیات یکی از عوامل بروز Placenta Abruption یا دکولمان جفت در مادران باردار است. دکولمان جفت عبارت از جدا شدن جفت از محل اتصال خود قبـل از شروع زایمان میباشد. دکولمان جفـت یکـی از شـایعتـرین علـل شناخته شده سقط و مرگ و میر جنین است و در مواردی که با تاخیر درمان همراه باشد حتی سلامتی مادر نیز بـه خطـر می افتد. با استعمال دخانیات احتمال بروز این مشکل ، ١.۴ الی ٢.۴ برابر افزایش می یابد.
۵- استعمال دخانیات می تواند موجب Premature Rupture of Amniotic Membranes یا پارگی زودرس غشاء آمنیون یا همان کیسه آب شود و فرد باردار را مجبور نماید که زایمان زودرسی را تجربه نماید و حتی ممکن است جان او جنینش را نیز به مخاطره اندازد.
۶- استعمال دخانیات میتواند موجب بدنیا آوردن فرزندی کوچک تر شود . محققین رابطه معناداری بین تولد کودکانی با وزن پایین تر و استعمال دخانیات یا استشمام بوی آن ( سیگاری نوع دوم ) را گزارش نموده اند مشکلی که متاسفانه می تواند سبب مرگ کودکان شود.
٧- استعمال دخانیات سبب افزایش احتمال بروز بیماری شکاف لب یا کام در جنین میگردد. عدم تکامل طبیعی ساختمان‌هاى جنین منجر به شکاف لب یک‌طرفه، دوطرفه و یا همراه با شکاف کام مى‌گردد. به‌طورى که تیغه بینى و کام سخت و نرم، و زبان کوچک یا تشکیل نمى‌شود و یا ناقص تشکیل مى‌گردد. تحقیقات نشان داده است خطر بروز این مشکلات در کودکانی که مادرانشان در ماه های اولیه بارداری دخانیات استعمال می کنند بیشتر است.
٨- استعمال دخانیات می تواند سبب افزایش احتمال بروز سندرم مرگ ناگهانی نوزادان گردد. سندروم مرگ ناگهانی نوزاد که به اختصار SIDS نیز نامیده می‌شود، عبارت است از مرگ نابهنگام نوزادان در خواب بدون هیچ‌گونه پیش‌بینی قبلی پزشکی و بدون برجای‌گذاشتن هیچ‌گونه عارضه‌ای در بدن نوزاد که در حین کالبدشکافی قابل تشخیص باشد. کودکانی که مادرانشان در طول بارداری استعمال دخانیات نموده اند یا کودکانی که در اتاق و محل هایی آکنده از دود سیگار زندگی میکنند نیز در خطر این سندروم قرار دارند.
٩- نیکوتین موجود در خون مادران باردار میتواند سبب کاهش اکسیژن رسانی بافتی گردد. اختلال در اکسیژن رسانی بافتی در جنین منجر به کمبود اکسیژن پیشرونده، اختلال تبادل دی اکسید کربن و اکسیژن، اسیدوز و خون رسانی ناکافی به بافتها و اعضای بدن از جمله قلب جنین می شود و می تواند نارسایی های فراوان و حتی مرگ جنین را رقم زند.
دکتر محمد بقایی
دکترداروساز و پژوهشگر صنعت کازمتیک
مشاور اداره کل فرآورده های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو
