کلمات کلیدی : پیر پوستی, سالخوردگی بیولوژیکی, استرس اکسیداتیو, آسیب اکسیداتیو, سیستم آنتی اکسیدانی طبیعی پوست, آنیون سوپراکسید, رادیکال هیدروکسیل, اکتینیک کراتوزیس, کارسینوم سلول بازال .
تعداد افراد ۶۰ ساله و بالاتر از آن از سال ۱۹۵۰ میلادی تا کنون سه برابر شده است. به نحوی که در سال ۲۰۰۰ جمعیتی بالغ بر ۶۰۰ میلیون و در سال ۲۰۰۶ بالغ بر ۷۰۰ میلیون و بر اساس برآورد ها در سال ۲۰۵۰ به عدد ۲٫۱ میلیارد نفر خواهد رسید. پیری یا سالخوردگی بیولوژیکی ، فرایند زوال و کاهش نیروی موجود زنده در گذر زمان است.
پیــری یا سالخوردگی بیولوژیکی بــر اســاس تعریــف Strehler Bernard ، یــک فراینــد جهانــی، ذاتــی، پیشــرونده و آسیب رســان اســت ،کــه بــا تجمــع تدریجــی آســیبهای مختلــف و کاهــش کارایــی عملکــردی و هموســتاز در ســلولها و بافتهــا، در طــی زمــان همــراه اســت اما در باب پیری پوست می توان گفت روند پیری در این ارگان مهم شامل دو مسیر مشخص زیر است.
- ۱ . پیری درونی وابسته به زمان یا داخلی Chronological
- ۲ . تغییرات پوست ناشی از آفتاب Photo-aging که جزو فاکتور های extrinsic است.
بررسی پیر پوستی در سطح بافت ( اپیدرمیس، درمیس ، هیپودرمیس و فولیکول مو ) و با نگاهی ژرف تر در سطح سلولی (کراتینوسیت ،ملانوسیت، فیبروبلاست، دندروسیت و …) به خوبی بیانگر پیچیدگی بیش از حد روند پیری است.
نشانه های کلی پیر پوستی بیانگر این امر است که بنا به دلایل مختلف پیر پوستی تاخیری یا Chronological دارای تفاوت های زیادی با پیر پوستی ناشی از تابش یا Photo-aging می باشد. یکی از مهمترین علل تفاوت تاثیر اشعه ماوراء بنفش است که بر روند پیر پوستی موثر است.
البته اختلاف نظر های متفاوتی در عوامل متاثر بر پدیده و روند پیری پوست وجود دارد و نظر بر این است که عوامل مختلف دیگری از جمله استرس نیز بر آن تاثیر گذارند. بر همین اساس ۷ فاکتور اصلی دخیل در پدیده و روند پیر پوستی به صورت زیر معرفی می گردند:
۱ . همراه با گذشت زمان Chronological
۲ . متاثر از عوامل ژنتیکی Genetic
۳ . متاثر از تابش اشعه Photo-induced
۴ . متاثر از مصرف تنباکو، تغذیه و اعتیاد به الکل Behavioral
۵ . همراه با بیماری های مزمن و رنجور کننده (سرطان ها و عفونت ها ) Catabolic
۶ . متاثر از ناکارآمدی و یا پیری سیستم هورمونی (تخمدانها، تیروئید، غدد آدرنال و جنسی) Endocrine
۷ . متاثر از نیروی جاذبه Gravitational
در پیر پوستی تاخیری Chronological هورمونها نقشی ویژه و خاص ایفا می نمایند. به علاوه می دانیم که پوست نیز ارگانی است که به سیستم هورمونی وابسته بوده و از آن تاثیر می پذیرد.
به علاوه سیستم هورمونی نیز همانند هر سیستم دیگری در بدن از روند پیری تاثیر پذیرفته و به صورتی غیر مستقیم با بروز اخلال در روند فعالیت این سیستم و تولید هورمون، پوست نیز از آن متاثر شده و در نتیجه در روند پیری پوست نیز دخالت می نماید.
پوست ( بزرگترین و قابل مشاهده ترین ارگان بدن ) متحمل مراحلی از پیری می گردد که طی آن مشکلات و تظاهرات متعدد بالینی را آشکار می نماید. بیماری های همراهی که به طور متعدد پیری بدن را افزایش می دهند نیز باعث زوال بیشتر در این ارگان مهم می شوند. پیری و نقص در ارگان ( معمولا مراحل غیر قابل مشاهده ) وقتی آشکار می شوند که پوست دیگر درگیر فرآیند پیری شده است.
در افراد ناتوان و با ضعف بدنی، بروز این ظواهر به مراتب بیشتر است. حتی در جمعیت پیر سالم ( که تغییرات طبیعی و مورد انتظار را نشان می دهند ) نیز این روند منجر به بروز مشکلات می شوند. تغییرات در عملکرد پوست در طول زمان مشکلات زیادی را به بار می آورد.
البته در این ارگان قابل مشاهده ، تغییرات فیزیکی ناشی از پیری دارای اثرات مهمی بر روحیه و روان ، روابط بین فردی و اجتماعی ، شکل بدن ، و مفهوم کلی سلامت فرد می باشد.
تغییرات مرتبط با مراحل پیری زمانی به بهترین نحو شناخته می شوند که این تغییرات در مقایسه با پوست طبیعی و جوان مورد بررسی قرار گیرند. پیری مرحله پیچیده ای است که منجر به ایجاد فرسایش زیستی در سطح سلولی می شود و به طرق گوناگونی تظاهر می نماید.
سالخوردگی و آپوپتوز (مرگ سلولی از پیش تعیین شده ) نقشی مهم را در مراحل پیری در همه سلولها بازی می کنند- مطالعات مروری تائید می کنند که این دو عامل بوسیله تجمع آسیب های وارده بر DNA ناشی از مواجه با تهاجمات داخلی و خارجی اثر می کنند.
این تغییرات سلولی تجمع یافته احتمالا منجر به ایجاد تغییرات ساختاری و عملکردی می شوند. و احتمالا مسئول بروز بسیاری از مشکلات در روند ترمیم زخم مشاهده شده در پیری است.
پیرپوستی فرآیندی پیچیده و متاثر از آفتاب
با مرور بر مقالات می توان دریافت، پیری ناشی از آفتاب به وسیله تماس های متعدد با اشعه ماوراء بنفش ایجاد می شود. در حالیکه پیری داخلی پوست به مراحل پیری زیستی ای که به طور طبیعی در مناطق محافظت شده از آفتاب اتفاق می افتد مربوط است.
اکثر تغییرات ایجاد شده در پوست مرتبط با پیری ،در نتیجه فرایند پیری درونی و نه آسیب ناشی از آفتاب یا شیوه زندگی است. تجمع آسیب های سلولی ناشی از پیری درونی و پیری ناشی از آفتاب به طور کامل شناخته نشده است.
اما استرس رادیکالهای آزاد ناشی از عملکرد گونه های واکنش دهنده اکسیژن و در نتیجه متابولیسم اکسیداتیو می تواند منجر به جهش DNA ، اکسیداسیون پروتئین ، اکسیداسیون چربی (که منجر به سیگنال دهی غیر طبیعی بین غشائی و کاهش در راندمان انتقال گردد) شود. اصلاح نا کامل این آسیب ها در طول زمان می تواند منجر به عملکرد و ساختاری غیر طبیعی شود.
تماس با اشعه ماوراء بنفش، تغییرات وابسته به زمان و گذر عمر را در پوست تسریع خواهد نمود که این امر بر شباهت واسطه های مولکولی و بروز برخی آسیب های مشابه دلالت دارد. با افزایش سن اثر پیری ناشی از آفتاب افزایش و اثر استعداد های ژنتیکی زمینه ای کاهش می یابد.
پوست ارگانی تجدید شونده و پویاست ، ۱۵% کل وزن بدن انسان را در بر دارد و اولین ساختار دفاعی بدن نیز محسوب می گردد. سلامت پوست با عملکرد کامل سد دفاعی—طبقه شاخی آن شناخته شده و نقش نهایی پوست بالغ و تکامل یافته به سلامت و تکامل این شاخص بر می گردد.
بروز هرگونه اشکال در سد دفاعی پوست دارای اهمیت فراونی است. عملکرد های دفاعی پوست در طبقه شاخی شکل می گیرد و این لایه برای موثر بودن نیازمند به تقابل همه اجزایش با یکدیگر دارد. شناخت تغییرات مرتبط با پیری در پوست به پزشکان برای کمک به اشخاص پیر در بر طرف نمودن مشکلات متعدد ناشی ازآن کمک شایانی می نماید.
