کلمات کلیدی : تاثیر هورمون استرس, میزان کورتیزول, بروز عفونت, هیالورونیک اسید, گلیکاسیون, کلاژن, الاستین پوست, ریزش مو, پیر پوستی, چروک, تظاهرات آکنه .
بر اساس مطالعاتی ١۵ ساله مشخص شده است ،میزان بالای هورمون کورتیزول در بدن میتواند سبب بروز مشکلاتی از جمله ، برخی بیماری های مزمن همانند:
- – فشار خون بالا ، دیابت نوع ٢ و استئوپروزیس
- – افزایش وزن به دلیل افزایش اشتها و ارسال پیام به بدن برای تغییر متابولیسم به نفع افزایش ذخیره چربی
- – ایجاد احساس خستگی با برهم زدن الگوی خواب و ایجاد عدم تعادل در برنامه استراحت بدن
- – تاثیر بر عملکرد مغزی و ایجاد اختلال در حافظه
- – تاثیر بر سیستم ایمنی و افزایش حساسیت به حملات میکروبی و افزایش احتمال بروز عفونت گردد.
اگر بخواهیم به مقوله خواب بنگریم می بینیم ، زمان به خواب رفتن ، مدت زمان و کیفیت خواب همگی می توانند بر میزان کورتیزول تاثیر بگذارند. در واقع غفلت از خواب ٨ ساعته در شب موجب لطمه به خلاقیت ، قدرت حل مشکلات ،قدرت تصمیم گیرى ، آموزش ، حافظه ، سلامت قلب ، سلامت مغز ، سلامت روان ، احساس خوب بودن و خوشبختى ، سیستم ایمنى و طول عمر ما مى گردد. خواب کافی یکی از فاکتورهای مهم در تامین سلامت پوست و موی انسان است.
در مطالعه ای جامع که بر اساس تجمیع اطلاعات ٢٨ تحقیق صورت گرفته مشخص شده است ، در بین افرادی که به کار شیفتی مشغولند ، میزان کورتیزول در افرادی که بجای شب در طول روز می خوابند افزایش می یابد. تغییر شیفت های شبانه روز نیز سبب تغییر الگوی طبیعی روزانه هورمون ها شده و به دلیل افزایش میزان کورتیزول این تغییر می تواند موجب بروز خستگی گردد.
کورتیزول هورمونی است که توسط غدد آدرنال یا فوق کلیوی آزاد می گردد. این هورمون نقش مهمی را برای کمک به بدن انسان در مواجهه با استرس ایفا می نماید. اما وقتی میزان کورتیزول خون برای مدتی افزایش می یابد این هورمون بیش از آنکه مفید باشد می تواند خطر آفرینی نماید. تاثیر هورمون استرس ناشی بالا بودن بیش از اندازه و طولانی_ میزان کورتیزول _ می تواند سبب افزایش وزن ، افزایش فشار خون ، اختلال در خواب ، ایجاد مود منفی ، کاهش سطح انرژی شده به پیشرفت عوارض دیابت کمک نماید.
تاثیر هورمون استرس بر روی پوست و مو
✔️ بر اساس مطالعات صورت گرفته می دانیم کورتیزول موجب کاهش ساخت هیالورونیک اسید می گردد ، ماده ای که هم جزء مواد رطوبت دهنده طبیعی پوست یا NMF می باشد و هم در جذب و نگهداری رطوبت پوست حائز اهمیت است.
✔️ یکی دیگر از اثرات کورتیزول اثر بر پروسه گلیکاسیون است. گلیکاسیون فرآیندی است که در آن مولکول های قند در سلول های پوستی به پروتئین ها متصل می شوند و محصولی به نام Advanced Glycation End را تولید می نماید _ موادی که توسط بدن به عنوان پروتئین طبیعی شناخته نشده لذا سیستم ایمنی بدن بر علیه آنها با تولید آنتی بادی واکنش نشان می دهد _ عملی که در نتیجه آن التهاب بوجود می آید.
در شرایط تاثیر کورتیزول بر روند گلیکاسیون ممکن است کلاژن و الاستینِ ( الاستیسیته ) پوست نیز در معرض این پدیده قرار گیرد، پروسه ای که سبب شکل گیری کلاژن و الاستین بی رنگ و سفت و بدون انعطاف پذیری می شود و در نتیجه شاهد پوستی دارای چروک و بی روح و افتاده خواهیم بود.
بدون شک تاثیر هورمون استرس یکی از عوامل تشدید کننده یا آغازگر تظاهرات آکنه ای ، پیر پوستی زودرس و ایجاد چین و چروک ، خشکی پوست ، شوره و حتی ریزش مو است موضوعی که می تواند به صورت مستقیم با میزان سطح کورتیزول خون در ارتباط باشد.
لذا همگام با اتخاذ تدابیر درمانی و مراقبتی لازم باید نگاهی به روش های کاهش سطح استرس با تغییر الگوهای زندگی داشت، مقوله ای که شاید این روزها اولویت بسیاری از مردم جوامع صنعتی از جمله کلان شهر های کشور ما نیز نباشد. در پایان توصیه میکنم نگاهی به اثرات سیستم های آنتی اکسیدانی بر روی پاتوفیزیولوژی آکنه ناشی از استرس های اکسیداتیو نیز داشته باشید.
✍️ دکتر محمد بقایی
دکترداروساز و پژوهشگر صنعت کازمتیک
مشاور اداره کل فرآورده های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو
